Pasqyra e lendes
Hyrje Pamja ideologjike e problemit Marrėdhėniet midis vendeve ish-socialiste dhe vendeve tė Evropės Perėndimore e Amerikės Krijimi dhe pėrhapja e partive nacionaliste nė vendet e Evropės Ekzistenca e sferave dhe zonave tė influencės; ndikimi i tyre nė marrėdhėniet ndėrkombėtare. Ekzistenca e NATO-s, shpresė pėr paqe apo mjet totalitarizmi? Integralizmi musliman, totalitarizmi dhe marrėdhėniet e sotme ndėrkombėtare. Teoria e NJESHIT nė marrėdhėniet ndėrkombėtare Raporti midis tė drejtės dhe forcės nė marredhėniet ndėrshtetėrore. Pėrse Amerika ėshtė NJESHI i marredhėnieve tė sotme ndėrkombėtare? Kozmopolitizmi si burim i totalitarizmit A do te kenė shqiptarėt patriotizėm tė madh? |
Pamja
ideologjike e problemit:
Gjatė periudhės 1990-1995 janė shkruar njė sėrė librash, qė kanė
pėr objekt tė tyre marrėdhėniet ndėrkombėtare tė kėsaj periudhe apo
krahasimet me periudhėn e kaluar. Nė kėto libra janė vėnė nė dukje
konfliktet dhe konfrontimet qė kanė ndodhur gjatė kėsaj periudhe relacionet
globale. Megjithatė, nuk mund tė mos vėmė nė dukje se kėto libra i pėrshkon
njėfarė "objektivizmi" ndaj ngjarjeve dhe nė mjaft raste qendrimi
pasiv i autorėve, krahas pėrpjekjeve pėr nxjerrjen e konkluzioneve teorike.
Interesante ėshtė se shumica e autorėve tė kėtyre librve vazhdojnė tė
vuajnė nga e njėjta sėmundje e vjetėr. Kur pėrpiqen tė analizojnė shkaqet
e kėtyre konflikteve, disa prej tyre i bien shkurt, i gjejnė kėto shkaqe jo nė
analizėn reale tė fenomeneve, por duke i trajtuar ato si pasoja tė
pashmangshme tė sistemit socialist. As qė bėhet fjalė qė tė pėrmendet
edhe totalitarizmi nė gjirin e marrėdhėnieve ndėrkombėtare. Arsyet qė nė
veprėn shkencore tė shumė mendimtarėve perėndimorė apo lindorė mungon ky
aspekt i trajtimit tė totalitarizmit, pra, aspekti i totalitarizmit nė marrėdhėniet
ndėrkombėtare, janė tė shumta dhe komplekse. Njė ndėr kėto arsye, pėr tė
mos thėnė ajo mė kryesorja, del dhe duket shumė qartė. Kėtė arsye me shumė
tė drejtė Sartori e quan ideologjizim i problemit. Por, pėr fat tė keq, as
Sartori dhe as mendimtarė tė tjerė nuk janė tė zhveshur nga ideologjizimi.
Nė veprat e tyre ky ideologjizim nuk del hapur, si rregull ai nuk pėrmendet.
Por vetė analiza e dukurive qė ata lėnė jashtė veprės sė tyre tė ēon nė
njė konkluzion tė tillė. Klod Lėfor nė kritikėn qė u bėn mendimtarėve tė
sė majtės nė Francė e jep shkarazi, pa u thelluar nė analizėn e tij,
shkakun e kėsaj dukurie. Ai thotė se "koncepti i ri (i totalitarizmit -
shėnimi ynė) u pa si njė koncept i sė djathtės i farkuar nė shėrbim tė
njė qėllimi reaksionar; lufta kundėr totalitarizmit u paraqit si njė
diversion, qėllimi i tė cilit ishte qė tė lihej nė harresė realiteti i
imperializmit perėndimor dhe qė tė ēarmatosej kritika e sistemit
kapitalist"(Lėfor, Demokracia dhe totalitarizmi, faqe 91).
Kritika e Leforit ėshtė
e drejtė. Por duhet thėnė njėkohėsisht se sot, nė pozitat e djeshme tė sė
majtės, ka rėnė mendimi politik i sė djathtės mbi totalitarizmin. Pėr
problemin qė po trajtojmė, mbi bazėn e ballafaqimit tė nocioneve dhe tė
praktikės sė marrėdhėnieve ndėrkombėtare tė djeshme dhe tė sotme, do tė
mjaftohemi tė themi se: Sė pari:
totalitarizmi nuk lidhet vetėm me natyrėn e sistemit ekonomiko-shoqėror, ai
nuk ėshtė njė bashkėngjitje ekskluzive e sistemit socialist dhe vetėm e tij
(edhe sistemi kapitalist nė faza tė ndryshme tė zhvillimit tė tij ka
prodhuar totalitarizėm). Sė dyti:
totalitarizmi nuk ekziston vetėm nė marrėdhėniet brenda njė shteti; ai
ekziston dhe shfaqet dhe nė marrėdhėniet ndėrkombėtare. Aktualisht ai sot pėrbėn
njė ndėr tiparet kryesore tė kėtyre marrėdhėnieve. Thelbin e
totalitarizmit nė marrėdhėniet e sotme ndėrkombėtare mund ta vėrejmė mė
konkretisht nė luftėn qė bėhet nga njėra anė midis fuqive tė mėdha pėr
tė ruajtur status-quo-nė e krijuar dhe nė pėrpjekje e mjaft popujve dhe
shteteve tė vegjėl pėr tė relizuar tė drejtat e tyre demokratike, qė kėrkojnė
nė mėnyrė tė natyrshme prishjen e kėsaj gjendjeje. Tashmė i kemi
pėrmendur disa shembuj pėr tė vėrtetuar ekzistencėn e totalitarizmit nė
marrėdhėniet ndėrkombėtare aktuale. Por ende
nuk ėshtė aspekti mė i rėndėsishėm i problemit. Ai prek drejtėpėrdrejt
thelbin e rendit tė ri botėror qė predikohet sot me tė madhe. Pėr tė me tė
drejtė Gabriel Partos thotė se "rendi i ri botėror ēdo ditė e mė shumė
ka filluar t'i ngjajė ērregullimit tė dikurshėm tė botės" (Partos,
Bota qė erdhi nga tė ftohtit, faqe 285). Prandaj ēėshtja kėrkon njė analizė
mė tė thellė dhe mė tė gjerė. Le tė pėrpiqemi ta bėjmė atė, duke u mbėshtetur
nė pėrgjithėsimin dhe analizėn e atyre dukurive qė ekzistojnė sot nė botė
dhe qė janė burim i mbajtjes gjallė tė dukurive tė totalitarizmit nė marrėdhėniet
ndėrkombėtare. © Copyright |