Shkrimtar, përkthyes, humorist, regjizor, pedagog, dekan, diplomat. Personazh me një peshë jo të vogël në jetën publike shqiptare të tre dekadave të fundit, ambasadori Pëllumb KULLA shpjegon ekskluzivisht për "SK Tirana Online" raportin e Tiranës me pushtetin komunist dhe, brenda këtij këndvështrimi interesant, raportin e tij personal me disa nga "valutat e Tironës".

Kjo faqe e bukur interneti më mbërtheu në mes të kujtimeve. Dëshmitar i një pjese të madhe të historisë së saj (1950-90), unë dua të theksoj se Tirana ishte më shumë se një skuadër futbolli, fitoret e saj ishin më shumë se fitore futbolli, futbollistët ishin më shumë se sportistë dhe tifozët e saj ishin shumë më tepër se aq. Në një diktaturë të tmerrshme, ku cdo gjë tjetërsohej, me Tiranën lidhej liria, ekzistenca e saj ishte shpresë dhe fitoret e saj ishin gjëmime.
Rrallë klub në botë, si Tirana, ka bartur në pjesën më të gjatë të historisë së tij një konflikt ekstrasportiv me konotacione politike aq të ashpra, për më tepër nën një regjim diktatorial aq të egër dhe aq absurd. E kjo edhe për "meritë" të ngarkesës që vetë kundërshtarët e saj i jepnin. Gjeneralët e përdhjamur ishin mijëpërqind të sigurtë se asnjë luftë me NATO-n e me Traktatin e Varshavës nuk i kërcënonte. Kështu konflikti me Tiranën u bë drithërimi i vetëm i tyre. Më kanë thënë se Petrit Dumja në tryezën e tij të punës në vend të programit të manovrave dhe dislokimit të trupave, mbante nën xham vetëm kalendarin e kampionatit kombëtar të futbollit! Pasioni i tyre i çmendur bëri që fusha e futbollit të merrte mbingarkesa emocionale të përmasave të pallogaritshme. Falë çmendurise së Dumes dhe gjeneralëve të të dy ndërtesave përballë, njerëzve të privuar nga e drejta e fjalës së lirë, nga e drejta e manifestimeve iu ofrua një mundësi të kenë një alibi për të fshehur ashkun dhe urrejtjen e vërtetë, atë më të madhen, atë më kryesoren ... Luftat, kryengritjet dhe periudhat e përgjakura në historinë botërore zenë pak vend në krahasim me periudhën konfliktuale para dhe pas tyre. Konvencioni i pranuar qartë nga të dy palët e bën më pasionant konfliktin. Mjafton të thuash se "ekipi i Tiranës duhet poshtëruar se kështu bëhet më mirë puna e Partisë" ose "një fitore e Tiranës ngarkon me përgjegjësi të rëndë politike të tërë strukturat e klubit dhe Ministrinë", pa dashur, për të zezën tënde, qindramijë vetave u ke falur nje hapësire jetike pasionesh. Pra konfliktit ti ia ke percaktuar konvencionet. Më lejoni të bëj një krahasim me një ngjarje madhore të mëvonshme se si pranohen nga palët dhe respektohen konvencionet. Më 20 shkurt '91 në sheshin e madh të kryeqytetit u rrëzuan nja 10-15 ton bronx i pafajshëm, por që kishin mallkimin se disa artistë i kishin dhënë formën, fytyrën e përqasjet e diktatorit. Që nga casti i ngjitjes atje në piedestal ato tonelata bronxi nuk ishin më të pafajshme. Konvencioni qe pranuar. Gjithë kanalet televizive të botës e dhane si lajm të parë atë vullkan urrejtje që u zbraz mbi një statujë shtatë metra e gjatë. Të gjithë e përshkruan atë ditë kur pa asnjë pikë gjak përreth, u shfry hakmarrja mbi murtajën, mbi antikombëtarin, vrasësin e mijëra njerëzve të shquar të kombit, klerikëve, patriotëve, shokëve të tij të idealit, rrënuesin e ekonomisë kombëtare, brejtësin e virtyteve të bukura të edukuara që në lashtësinë shqiptare. Qindra mijë njerëz në tërë Shqipërinë e jashtë saj, shfrenë, brohoritën, kënduan, u çorrën. Ditë me rradhë me dhjetëra mijë njerëz rropateshin të bashkëbisedonin të ngjirrur, të lodhur e me një dritë të ngrohtë në sy. Ata ishin brezi i vuajtur, i shtypur e i munduar që kishin shijuar atë ditë Bastijën e tyre, Sulmin mbi Pallatin e Dimrit, ngjarje që vijnë ndoshta njëherë në mijëra vjet. E bëra këtë digresion të gjatë për të dhënë një ide se me deklarimin e konvencioneve konfliktuale sa qindra e qindra 20 shkurta iu paradhane tifozave tiranas dhe të gjithë dashamirësve të shumtë në Shqipëri. Edhe ekipe të tjerë e mundnin Partizanin dhe Dinamon në Shqipëri, por asnjëherë ato humbje nuk përvëlonin aq egërsisht sa humbjet me Tiranën e cila e kish fituar tashmë ankandin e konvencionit antikomunist. Fitoret e Tiranës ishin triumfe të vërtetë. Ia vlen që faqet e historikut të Tiranës në internet të zgjerohen edhe me kujtimet e personazheve dhe peripecitë e tyre: dërgimi i Gëzim Kasmit në Skrapar, lufta kundër Fatmir Frashërit, Ali Memës... Ia vlen që një specialist të tregojë se si u përgatitën këta breza të artë futbollistësh dhe sa e ndihmoi moralin dhe vullnetin për t'u përsosur konflikti i famshëm konvencional. Paradoksalisht, unë e kapa vonë madhështinë e këtij konflikti dhe i ardhur në Tiranë nga Korca e ndjeja veten të lirë të zgjidhja kë do të simpatizoja nga 5 klubet e kryeqytetit dhe zgjodha Dinamon. Kjo zgjedhje u bë shkak që të gjallëronte debatet dhe kuptimin më të mirë të situatës konvencionale që përshkrova më lart. Se sa për dijeninë tuaj shoqëria ime ishte e tëra e përbërë nga "valuta të Tiranës": Binok Hatibi, Skënder Sallaku, Ahmet Starova, Robert Ndrenika, Kujtim Spahivogli. I ndjeri Rahmi Myzyri, kushuri i babait tim, vojtur disa vite ne burg, e ndiqte Tiranën sikur nga fitoret e saj do të varej e ardhmja e vendit. Ai e krahasonte Gëzim Kasmin për lojën e tij burrërore dhe mjeshtërinë e lartë, me Raf Vallone-n në kinematografi... Ne e qeshnim të ndjerin Kujtim Spahivogli kur bënte konkurset e studentëve për aktorë duke thënë se ata kandidatë që nuk kishin talent për aktorë, por kishin fizik të mirë, Kujtimi me një pusullë ia dërgonte Lym Allës t'i shihte se mos bënin për portierë të Tiranës!.... Nga bota e futbollit të luajtur unë kam patur për një kohë të gjatë, (edhe sot!), tre miq me vlera: Frashërin, Kasmin dhe një tiranas tjetër të veçantë, Zihni Gjinalin, i cili është një pus filosofie dhe tërë atë periudhë e ka parë nga një pikëvështrim tjetër. Tregimet e tij, falë dhe aftësive treguese të Gjinalit, janë mahnitëse...