FRIÛL  IN  CUSINE

La cusine furlane des origjnes e iè di sigûr une cusine semplice, destinede a sei “mangjà par vivi e no vivi par mangjà”.

Si podève ancje dì che “passât el glotidôr el mangjà nol ha plui savôr”.    Dùt si spiêghe cul fàt che i plàs tradissionâi furlàns e rispecjn diretamentri el mangjà contadìn, che al ere el tipo di alimentassiòn pui diffûs pai sècui tra le popolassiòn furlàne.

Cumò, che o sin tal doimìl, che al triònfe el freezer, e i mangjàs plens di conservàns, distribuîs dai “fast food” e des pizzeries, tornà a scuviergi el mangjà furlàn al significhe salvà une des pocjes robes che vuè e differensin un popul di un atri.  Salvà al ûl dì valorisà, amancul in part, les nestres lidrîs e le nestre culture.

Di seguit i cjatarês ricètes tipiches, forsit un tìc pui elaborades di un tìmp, par sei un tìc pui corètes dal punt di viste nutrissionâl e pui adates  al timp in cui i vivìn, ma simpri semplicès, immediades, grêses, ma varies e fies di un territori diversificât (mâr, mòns, planûre e colìne).

Une atre precisassion mi sint di fa:le çiâr dal purcìt e jè une vôre doprade te cusìne furlàne. Une çiâr che cui soi derivâs no gjòlt di dutes les stimes dai nutrissionisç par vie che e jè tant grasse. El purcìt, fin a pôc timp fà al ere une bestie tirade sù in ogni cjase e les sôs cjars conservades soredùt insaccades  e erin la scorte par dùt l’àn, in quant si purcitave all’inissi dal unviêr. (A sant’Andreê el purcìt su la breê).   In compèns, però, el saìn (lo strutto) al è condsiderât el condimènt pui sàn, soredùt quant che al è utilisât pai frìs; ma al è une vore dûr di cjatà.

Qualche atre peraule le spint par ricuardà che qualche prodòt furlàn al è deventât famôs tal mònt. Al è el câs dal formadi Montasio che tal 1986 al è deventât DOC e DOP tal 1996, nonché dal proscùt di San Denêl, DOC dal 1970 e DOP dal 1996.

 

Ancje chi, o inserirài un poçies di ricètes par volte, fasinmi judà de nône e de morôse, che cun tante passiensie e buìne volontât mi dàn une màn!

 

Salàmp tal asêt

Lidrìc cu les frìces

Frico di patates

Broade e musèt

Mignestre di tale

Salse Vivaldi

Torne te prime pagjne