part ch'a fà set

ël Piemontèis

për capisse méj

cite nòte 'd Gramàtica

Përnòm - prima part Përnòm përsonaj

Ij përnòm an Piemontèis, a presento un comportament pitòst diferent da lòn ch'a càpita an Italian. Sòn a suced an particolar për ij përnòm përsonaj. An Piemontèis a-i son doe série 'd costi përnòm che a-i son nen an Italian, e gnanca an Fransèis. Quàich diferensa a-i é 'dcò an sle série dij përnòm che a corispondo a cole italian-e. Sì i ciamoma Përnòm Përsonaj coj che a corispondo a le série italian-e, Përnòm Përsonaj Verbaj e Përnòm Përsonaj Interogativ le doe série mach piemontèise. Peui i vëddroma le tante partìcole përnominaj piemontèise. Coste ùltime a saran peui 'dcò material për la Sintassi.

Përnòm përsonaj verbaj I comensoma a vëdde costa série, che a-i é nen ant le lenghe davzin al Piemontèis (Italian, Fransèis, Provensal, Franch-Provensal). As trata 'd na série 'd përnòm përsonaj sogét, sempe present con ij verb an tuti ij temp e tuti ij meud, gavà l'imperativ e, natural, ij meud ampersonaj. Soa presensa a l'é sempe obligatòria (gavà quàich licensa poética - e donca an poesìa -), tant che a-i sìa un sogét esplìcit coma che cost a sia sotintèis. Soa funsion a l'é 'dcò cola d'andividué an manera unìvoca përson-a e nùmer dla vos verbal. Ij përnòm verbaj a son: i ---> i leso, mi i leso (1a përs. sing.) it ---> it lese, ti it les2 (2a përs. sing.) a ---> a les, chièl a les (3a përs. sing.) i ---> i lesoma, noiàutri i lesoma (1a përs. plur.) i ---> i lese, voiàutri i lese (2a përs. plur.) a ---> a leso, loràutri a leso (3a përs. plur.) Ël present dël verb "lese" a l'é scrit sì prima sensa sogét esplicit, peui con ël përnòm përsonal sogét. Ël përnòm verbal as manten an qualonque manera a sia esprimù 'l sogét: "a les, chièl a les, Giaco a les". Costa série 'd përnòm, com i vëddroma, a va a compliché (e a aumenté) le partìcole (ò grup) përnominaj. Antant i notoma che se 'l verb a comensa për s impura, a la sconda përson-a singolar (dòp ël përnòm verbal it), antlora 'l verb a pija na ë eufònica inissial (pròstesi). Esempi: i scapo, it ëscape Sempe për rason eufòniche, se dòp ël përnòm verbal it a-i é na partìcola përnominal "j" ò n'adverb ëd leu "i" (vëdde dòp) e se 'l verb a comensa për consonant, antlora a ven giontà na "i" fra "it" e la partìcola ò l'adverb. La "i" eufònica as uniss con tratin a costi ùltim. ti it i-j dise: ---> la "j" a val "a chièl" e la i- che a ven prima a l'é eufònica. ti it i-i vas: ---> la sconda "i" a val "ambelelì" e la i- che a ven prima a l'é eufònica. Se anvece 'l verb a comensa për vocal, ël përnòm a dventa "j'" opura l'adverb a dventa "i'" e la i eufònica a serv pì nen. ti it j'ancontre ti it i'andras Përnòm përsonaj Përnòm përsonaj sogét Ij përnòm përsonaj sogét piemontèis a ven-o dovrà coma coj italian, as peulo gionté, ma mai sostituì, 'l përnòm përsonal verbal, e a peulo esse sotintèis. Sicura che a-i son nen se a l'é esplìcit un sostantiv (ò locussion echivalenta) che a fà da sogét. A son indicà ant la série sì sota: mi - mi i son ti - ti it ses chièl / chila - chièl a l'é noi (noiàutri / noiàutre) - noi i soma voi (voiàutri / voiàutre) - voi i seve lor (loràutri / loràutre) - lor a son An Piemontèis a-i é nen la distinsion che a-i é an Italian fra "egli" e "esso" opura fra "ella" e "essa" ò 'cora fra "loro, essi, esse". An compens, an Piemontèis a esist la forma loràutri / loràutre për la tersa përson-a plural (contut che a sia na forma dovrà pòch). Përnòm përsonaj complement As divido an përnòm tònich e përnòm àton. Përnòm përsonaj complement tònich La série dij përnòm tònich, diferent da còs a càpita an Italian, a l'é pròpi istessa a cola dij përnòm sogét, coma as vëdd an cosi esempi: a l'ha parlà për mi a diso mal ëd ti i andoma da chièl peui i andoma da chila a lo daran a noi a l'é nen për voiàutri e gnanca për voiàutre chiel a và con lor Costi përnòm as unisso nen a d'àutre partìcole e a l'han, ant la frase, na costrussion che a smija a cola italian-a. A van bin a esprime qualonque complement, contut che 'd sòlit acusativ (complement ogét) e dativ (complement ëd compiment) a ciamo,'d sòlit, ij përnòm àton, che a peulo unìsse a d'àutre partìcole e formé grup përnominaj, che an Piemontèis a l'han quàich diferensa 'd comportament rispét a l'Italian. Sòn a sarà pì ciàir dòp. Përnòm përsonaj complement àton La série dij përnòm àton a l'ha vàire forme për ògni vos, che a seguo pì ò manch le régole d'usagi dl'artìcol determinativ mascolin. J'esempi che i foma sì a saran pì ciàir dòp che i l'avroma parlà 'dcò dle partìcole përnominaj e dij grup përnominaj (che i scursoma an part. përn.): 1a përs. singolar Për acusativ e dativ ---me ; dòp ël verb e unì a cost : dame lòn ---m ; an part. përn. : am pias më ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a më stùdia ('dcò : am ëstùdia) m' ; dnans a vocal : a m'arciama ('dcò : am arciama) ëm ; dòp consonant : it ëm piase. ---m--- fra verb e përnòm, unì an part. përn. : a l'ha nen damlo. 2a përs. singolar Për acusativ e dativ ---te ; dòp ël verb e unì a cost : a l'ha pijate lòn ---t ; an part. përn. : at pias të ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a të stùdia ('dcò : at ëstùdia) t' ; dnans a vocal : a t'arciama ('dcò : at arciama) ët dòp consonant ; it ët dise. (a l'é riflessiv) ---m--- fra verb e përnòm, unì an part. përn. : a l'ha nen datlo. 3a përs. singolar Për acusativ ---lo ; mascolin, dòp ël verb e unì a cost : i l'hai compagnalo lo ; mascolin, fra përnòm verbal e verb : i lo compagno ---la ; feminin, dòp ël verb e unì a cost : i l'hai compagnala la ; feminin, fra përnòm verbal e verb : i la compagno vardé 'ncora dòp (tradussion dle partìcole italian-e lo, li, la, le) për le forme derivà Për dativ ---je ; dòp ël verb e unì a cost : i l'hai cataje lòn ---j an part. përn., unì con tratin : a-j pias jë ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a jë stà bin ('dcò : a-j ëstà bin) j' ; dnans a vocal : a j'arciama ('dcò : a-j arciama) ---j--- fra verb e përnòm, unì. : a l'ha nen dajlo. ---ij / ej--- fra verb e përnòm, unì. Con i opura e eufoniche : pijejlo , disijlo. Vardé nòta 1) e nòta 2) 1a përs. plural Për acusativ e dativ ---ne ; dòp ël verb e unì a cost : a veul déne la bòna ---n ; an part. përn. : an pias në ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a në stà bin ('dcò : an ëstà bin) n' ; dnans a vocal : a n'arciama ('dcò : an arciama) ën dòp consonant ; it ën dise. ---n--- fra verb e përnòm, unì an part. përn. : a l'ha nen danlo. 2a përs. plural Për acusativ e dativ ---ve ; dòp ël verb e unì a cost : a veul déve la bòna ---v ; an part. përn. : av pias vë ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a vë stà bin ('dcò : av ëstà bin) v' ; dnans a vocal : a v'arciama ('dcò : av arciama) ---v--- fra verb e përnòm, unì an part. përn. : a l'ha nen davlo. 3a përs. plural Për acusativ e dativ ---je ; dòp ël verb e unì a cost : a veul déje la bòna (a lor) ---j an part. përn., unì con tratin : a-j pias (a lor) jë ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a jë stà bin ('dcò : a-j ëstà bin) (a lor) j' ; dnans a vocal : a j'arciama ('dcò : a-j arciama) (lor) ---j--- fra verb e përnòm, unì. : a l'ha nen dajlo. (a lor) ---ij / ej--- fra verb e përnòm, unì. Con i opura e eufoniche : pijejlo , disijlo. (a lor) As nòta coma singolar e plural a sio istéss. Vardé nòta 1) e nòta 2) e nòta 3) Nòta 1) - Cand ël përnòm verbal it (2a përs. sing.) a l'é seguì dal përnòm complement j (3a përs. sing. ò plur.), cost a dventa nen ëj ma a pija na i eufònica, colegà con un tratin: ti it i-j das. Nòta 2) - An Piemontèis a-i é nen diferensa fra mascolin e feminin për ij përnòm complement dla 3a përson-a: i-j diso (tant a chiél com a chila). Nòta 3) - Ant la 3a përson-a plural, diferent da l'Italian, ël përnòm complement a càmbia nen pòst, ma a resta la costrussion dël singolar (vardé 'dcò la Sintassi) Àutre nòte 1): A esisto, an Piemontèis, ëdcò le forme "no" e "vo" che a corispondo ant l'ordin a le forme italian-e "ci" e "vi":. Pr'esempi: a no dis, a vo dis, ma a peul ëdcò esse an dis, av dis. Àutre nòte 2): I l'oma vist ant j'esempi che ant ij temp sempi la posission dij "clitich" a l'é coma cola italian-a, mentre ant ij temp compòst e ant l'imperativ, ël përnòm a passa dòp ël partissipi passà e as uniss a cost. Ant j'esempi a-i son ëdcò grup përnominaj dont i parlroma peui. Ij përnòm përsonaj riflessiv Cand l'assion che 'l verb a esprim, fàita dal sogét, a l'é arferìa al sogét midem, la forma a l'é riflessiva. Ël mecanism e le forme a son j'istéss ëd coj dij përnòm complement, për prima e sconda përson-a singolar, e për la sconda përson-a plural. A càmbio le forme për la tersa përson-a singolar e plural e për la prima përson-a plural. Donca: 1a përs. sing. I son dame dël fòl Im dago dël fòl I më stofio I m' arcòrdo I son dimlo 2a përs. sing. It ses date dël fòl It ët das dël fòl It të stofie It t' ancamin-e It ses ditlo 3a përs. sing. ---se ; dòp ël verb e unì a cost. : a l'é pasiasse (vardé nòta a) ---s ; an part. përn. : as grata së ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a së stofia ('dcò : as ëstofia) s' dnans a vocal ; a s'anrabia ('dcò : as anrabia) ---ss- --- fra verb e përnòm, unì (tratin prima dël përnòm). : a deuv catess-lo 1a përs. plur. A smija a la tersa përson-a singolar, diferent da l'Italian. ---se ; dòp ël verb e unì a cost. : gavomse ---s ; an part. përn. : is grataoma së ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : i së stofioma ('dcò : is ëstofioma) s' dnans a vocal ; i s'anrabioma ('dcò : is anrabioma) ---ss- --- fra verb e përnòm, unì (tratin prima dël përnòm). : i dovoma catess-lo 2a përs. plur. I seve dave ëd sagna Iv deve ëd sagna I vë stofie I v' arange I seve divlo 3a përs. plur. A smija a la tersa përson-a singolar, diferent da l'Italian. ---se ; dòp ël verb e unì a cost. : a peulo rompse ---s ; an part. përn. : lor as grato së ; dnans a "s impura" o grup consonàntich echivalent : a së stofio ('dcò : as ëstofio) s' dnans a vocal ; a s'anrabio ('dcò : as anrabio) ---ss- --- fra verb e përnòm, unì (tratin prima dël përnòm). : a deuvo catess-lo Nòta a) - Cand ël përnòm riflessiv "se", che as treuva dòp ël verb, a l'é precedù da vocal, a rabdobia la "s" për manten-e 'l son sord. Ij përnòm përsonaj ressìproch Cand l'assion che a l'é esprimùa dal verb a l'é scambiévol fra sogét e ogét (an manera che tuti doi a son tant sogét che ogét), l'espression a l'é ressìproca. Ij përnòm përsonaj ressìproch a son uguaj ai Ij përnòm përsonaj riflrssiv pluraj, e la diferensa a stà ant ël contést dla frase, coma a càpita 'dcò an Italian. A l'é natural che a-i é mach ël plural, dal moment che a venta almanch che a-i sio doe entità. Coma esempi i foma: Noi i së scrivoma - opura - noi is ëscrivoma Lor as telefonavo tute le sèire voiàutri i vë scambie pòst e via fòrt Partìcole union fra përnòm verbaj e përnòm përsonaj complement I andoma anans ëd n'ëscalin ant la costrussion dle partìcole përnominaj piemontèise. I l'oma già vist quàich partìcola ëd cost tipo ant j'esempi 'd prima. Cand anans al verb as treuvo përnòm përsonaj complement, dal moment che ant ij meud personaj (gavà l'imperativ) a-i é sempe 'dcò 'l përnòm verbal, motobin sovens cost e 'l përnòm as unisso ant na partìcola ùnica (dle vire con un tratin d'union). A son anteressà, ant la partìcola union, le consonant dij përnòm përsonaj complement, che a son caraterìstiche 'd përson-a e nùmer. Ij përnòm verbaj a son, ant ël sòlit órdin, "i, it, a, i, i, a" mentre le consonant anteressà a son "m, t, j, n, v, j" e a coste a venta 'ncora gionté la "s" dij përnòm riflessiv e ressìproch, e le partìcole "lo, la". I podoma costruve la tàula sì sota: Përn. complement Përn. verbal 1a përs. sing 'm 2a përs. sing 't 3a përs. sing 'j 1a përs. plur 'n 2a përs. plur 'v 3a përs. plur 'j rifless. ressìpr. etc. 's 3a përs. sing. acusativ lo 3a përs. sing. acusativ la i im i ët i-j ---- iv i-j ---- i lo i la it it ëm it ët it i-j it ën ---- it i-j ---- it lo it la a am at a-j an av a-j as a lo a la i ---- i ët i-j ---- iv i-j is i lo i la i im ---- i-j in iv i-j ---- i lo i la a am at a-j an av a-j as a lo a la La partìcola union as forma ò no, an base a lòn ch'i l'oma vist ptima, e donca an base a la litra final (ò ùnica) dël përnòm verbal e cola inissial dël verb (natural che sòn a val con përnòm përsonal complement fra përnòm verbal e verb). Quàich esempi: lor (a + ëm) diso = lor am diso lor (a + ën) diso = lor an diso mi (i + ëv) diso = mi iv diso voiàutri (i + ëj) dise = voiàutri i-j dise chèl (a + ët) dis = chièl at dis ti (it + lo) conòsse = ti it lo conòsse voiàutri (i + ën) dise = voiàutri in dise etc. Osservassion e àutre partìcole përnominàj I cheujoma sì quàich osservassion, magara arpetend quaicòs già dit prima: A) - Dòp ël përnòm verbal "it", për rason eufòniche, as treuva, 'd sòlit, na vocal ò la semivocal "ë e donca: ti it ëm piase ti it ën piase ti it i-j das ; andova la i- a l'é franch eufònica. etc. B) - La partìcola "i", oltra a esse un përnòm verbal, a peul ëdcò corisponde al complement ëd leu italian "ci, vi" (adverb ëd leu - locativ - ). An Piemontèis a venta fé atension che costa partìcola 'd leu a sostituiss nen ël përnòm verbal, ma as jë gionta, ëd sòlit unìa al përnòm verbal con un tratin. Donca: mi i-i andrìa lor a-i andran etc. An pì, con ël përnòm verbal "it", ëdcò la partìcola locativa "i" a pija na "i" eufònica: ti it i-i vades etc. Ël locativ "i" a l'ha n'usagi particolar con ël verb "esse", e për sòn i armandoma a la session an sij verb. C) - Le partìcole përnominaj italian-e "lo, la, li, le" coma pr'esempi an "bevilo, bevili, bevila, bevile", an Piemontèis a son "lo, je, la, je", ant l'órdin "bèivlo, bèivje, bèivla, bèivje". I l'oma già dit quaicòs ëd coste, adéss i continuoma 'l discors. Cand as treuvo prima dël verb, i vëddroma sì sota com as compòrto. Sì i notoma che për ij verb "esse" e "avèj", che a l'han forme che a conten-o la partìcola eufònica l', le forme italian-e "lo" opura "ce l' " a dvento, an Piemontèis "ël" opura " 'l " second j'esempi: io sono = mi i son ; io lo sono = mi i lo son : lui era = chièl a l'era ; lui lo era = chiel a 'l l'era tu hai = ti it l'has : tu lo hai = tu ce l'hai = ti it ël l'has e via fòrt notoma che a dròca, an costi cas, la diferensa fra mascolin lo e feminin la Ël plural ëd "lo", coma i l'oma vist, a l'é "je". Ël plural dla forma " 'l " a l'é " 'j ". A contat con costa forma, la partìcola eufònica l' as trasforma an j', second j'esempi: lui ce l'ha = chièl a 'l l'ha ; lui li ha = chièl a 'j j'ha tu ce l'hai = ti it ël l'has ; tu li hai = ti it i-j j'has e sì i notoma la i eufònica dont i l'oma dit prima. etc. D) - La partìcola partitiva italian-a "ne", an Piemontèis a l'ha le tradussion sì sota: ne dòp ël verb. : prendine = pijne na / në prima ël verb. : ne prendo = i na pijo = i në pijo (as deuvra quasi mach na) 'n dopo vocal, anans a l'ausiliar avèj, che a modìfica la l' eufònica an n'. Esempi : ne ho = i 'n n'hai ën coma dzora, dòp ël përn. verb. it. Esempi : tu ne hai = ti it ën n'has. I l'oma vist coma costa partìcola a càmbia la l' eufònica dël verb avèj ant na n'. Con la tersa përson-a singolar dël present indicativ dël verb esse (a l'é) costa partìcola a càmbia la l' eufònica an j' : ce n'é = a(-i) na j'é. Ant ij temp compòst la partìcola a passa dòp ël parissipi passà e as taca a cost: i l'hai pijàne = pijne ho preso i l'hai gavàne un = i na pijo = i ne ho tolto uno E) - Le partìcole përnominàj italian-e ci, vi a peulo esse traduvùe an piemontèis con no, vo ant l'órdin, can a ven-o prima dël verb. An cost cas ël përnòm verbal a resta separà. Cand anvece as treuvo dòp ël verb e unìe a cost, antlora a son traduvùe ...ne, ...ve. Arpetoma che la régola a l'é che as treuvo dòp ël verb ant ij temp compòst, a l'imperativ e ant ij meud impersonaj. Esempi: a no avert, an avert a l'ha avertìne a vo dis, av dis a l'ha dìve it no dise etc. Ël no a l'é pitòst dovrà, ël vo motobin manch. Ij grup përnominàj (acusativ + dativ) As divido an doe categorìe: coj an coa al verb e coj anans al verb (vardé ëdcò la Sintassi) Grup përnominàj an coa al verb Për costi grup a val la tàula sì sota, che a dovrìa esse ciàira: ògni colòna a corispond a un ogét ò partitiv e ògni riga a un dativ. A la crosiera fra colòna e riga a-i é 'l grup corispondent. I arportoma 'dcò le indicassion an Italian. .......... Compl. ogg. ---> Pers. Num. |............ ..... + lo ..... + la ..... + je ..... + ne 1^ pr. s. damlo (dammelo, etc.) m' + lo = --mlo (--melo) m' + la = --mla (--mela) m' + je = --mje (--meli / --mele) m' + ne = --mne (--mene) 2^ pr. s. pijtlo (prenditelo, etc.) t' + lo = --tlo (--telo) t' + la = --tla (--tela) t' + je = --tje (--teli / --tele) t' + ne = --tne (--tene) 3^ pr. s. dajlo (daglielo, etc.) j' + lo = --jlo (--glielo) j' + la = --jla (--gliela) j' + je = --j-je (--glieli / --gliele) j' + ne = --j-ne (--gliene) 3^ pr. s. déslo (darselo, etc.) s' + lo = --slo (--selo) s' + la = --sla (--sela) s' + je = --sje (--seli / --sele) s' + ne = --ss-ne (--sene) 1^ pr. p. a deuvo dénlo (devono darcelo, etc.) n' + lo = --nlo (--celo) n' + la = --nla (--cela) n' + je = --nje (--celi / --cele) n' + ne = --n-ne (--cene) 1^ pr. p. rifl. i dovoma déslo (dobbiamo darcelo, etc.) s' + lo = --slo (--celo) s' + la = --sla (--cela) s' + je = --sje (--celi / --cele) s' + ne = --ss-ne (--cene) 2^ pr. p. dévlo (darvelo, etc.) v' + lo = --vlo (--velo) v' + la = --vla (--vela) v' + je = --vje (--veli / --vele) v' + ne = --vne (--vene) 3^ pr. p. a deuvo déjlo (a lor) (devono darlo loro, etc.) j' + lo = --jlo (--lo a loro) j' + la = --jla (--la a loro) j' + je = --j-je (--li / --le a loro) j' + ne = --j-ne (--ne a loro) 3^ pr. p. a deuvo déslo (devono darselo, etc.) s' + lo = --slo (--selo) s' + la = --sla (--sela) s' + je = --sje (--seli / --sele) s' + ne = --ss-ne (--sene) Për coste série i notoma che dle vire, 'l grup a ven precedù da na ë për rason d'eufonìa. Dle vire, anvece, 'l grup a pròvoca la eliminassion dla vocal final dël verb, e sòn sempe për rason d'eufonìa (an slë stil piemontèis). Ij doi fàit, combinà, a peulo porté a la sostitussion dla vocal final con na ë. An pì, se la vos verbal a finiss con na silaba che a conten "...c" opura "...g" dosse, le vocai a tombo ma 'l son doss a l'é mantnù. Parèj: (imperativ) mangia = mangia ; mangialo = mangg-lo ; màngiatelo = mangëtlo N'esempi 'd cand a serv na ë (i vari passagi): (imperativ) portamelo = porta quello a me = pòrta lòn a mi = pòrta mlo = pòrt mlo = pòrtëmlo Coma sempe i foma quàich esempi: a sarà nen bon a gavésla i l'hai nen dàjlo i l'hai nen contàvje dàmje dòp a l'ha dàtje i soma fasslo a l'é dësmentiasse 'd dénje a veul nen dén-ne etc. Grup përnominàj anans al verb Për costi i foma sta cita tàula sì sota, andova arportoma la vos italian-a, la corispondenta piemontèisa e n'esempi Italian Piemontèis Esempi Glielo -j lo se a ven i-j lo diso Gliela -j la se a ven i-j la dago Glieli -j je i-j je dago nen Gliele -j je i-j je dago nen Gliene -j na / -j në i-j na dago nen = i-j në dago nen I arcordoma 'ncora na vira che la posission dij grup përnominaj a l'é nen sempe l'istessa dl'Italian. Ant ij temp compòst ël grup përnominal a passa dòp dël verb, mentre an Italian a ven prima dël verb: "non glielo ho portato = i l'hai nen portajlo". Tornroma an Sintassi (e 'dcò a propòsit dij verb) su sto sogét. Le partìcole përnominaj e relativ grup a son na costion complicà, an piemontèis, mersì a la presensa dij përnòm verbaj, dël possibil locativ istess a un përnòm verbal, dla gionta 'd vocaj eufòniche e dla presensa 'd consonant eufòniche ant la coniugassion dij verb esse e avèj. Se peui as considera l'avzinansa dla pronunsia dla "i" e dla "j", as vëdd coma a-i vada pràtica për capì giust ël Piemontèis parlà. Na cita inflession dla vos a peul cambié 'l significà 'd na frase. Ëdcò 'l Piemontèis scrit, për chi a l'é nen costumà a leslo, a peul ciamé quàich sfòrs ëd "decifrassion". I doma ij sòlit esempi, e giontoma 'ncora quàich esempi an general e quàich cas particolar: mi i-j pòrto l'eva (a chièl ò a chila) mi i-j la pòrto nen (a chièl ò a chila) ti it i-j je daghe (la i a l'é eufònica) mi i-j je dago (la i a l'é përn. verbal) daje dajlo dajne dan-ne an lo dà nen a l'ha nen dan-lo màndëmje \ m'&nd&mye \ (mandameli) mandémje \ m&nd'emye \ (mandatemeli) pòrtëmlo \ p'ort&mlu \ (portamelo) portémlo \ purt'emlu \ (portatemelo) i l'hai portajlo -------------- scrivigli = scrivje scriviglelo = scrivëjlo scrivigleli = scrivëj-je fagliele = faj-je fategliele = féj-je fattelo = fatlo bisognerebbe averlo = a ventrìa avèjlo bisognerebbe averli = a ventrìa avèj-je bisognerebbe averglielo detto = a ventrìa avèj-j-lo dit bisognerebbe averglieli fatti = a ventrìa avèj-j-je fait e via tòrt Përnòm përsonaj interogativ A son n'àutra série 'd përnòm che a esist nen an Italian e an Fransèis. A son dovrà ant le frase interogative e ant ij cas che i vëddroma an Sintassi. Ant ël Piemontèis modern, macassìa, l'interogassion a peul esse dle vire fàita mach con ël ton dla vos ò, an scrivend, con ël pont interogativ, contut che a-i sio d'espression motobin dovrà che a deuvro sempe costi përnòm. Costi përnòm a seguo 'l verb e a son colegà a cost con un tratin (dle vire a-i é nen e 'l përnòm a l'é diretament tacà al verb). Con sò usagi ëp përnòm verbal a l'é pì nen obligatòri, e ansi, a l'é nen vàire giust dovrélo, contut che dle vire a-i sia. La tàula sì sota a arpòrta costi përnòm con esempi e nòte. Përs. e Nùm. Përnòm Esempi Nòte 1^ përs. sing. -ne l'avrai-ne frèid? Atension a nen confondlo con ël partitiv 2^ përs. sing. -to (it) vas-to via subit? ëdcò: vasto via subit? 3^ përs. sing. -lo / -la va-lo bin? mascolin (lo) e feminin (la) 1^ përs. plur. -ne cosa diciamo? = cos diom-ne? Atension a nen confondlo con ël partitiv 2^ përs. plur. -ve / -vo ---------- pì nen dovrà 3^ përs. plur. -ne opura -lo saran-ne bon a gavesla? Atension a nen confondlo con ël partitiv La coniugassion negativa a sarà studià ant ij particolar a sò temp. I notoma che la desinensa dël verb a l'é, an quàich cas, modificà dal përnòm përsonal interogativ. Le domand sostnùe da përchè?, còs?, chi?, andoa?, anté? a reso la coniugassion negativa con ij përnòm përsonaj interogativ, com ant ël cas "përchè vas-to 'dcò ti?" opura "chi l'é-lo chièl-lì?. Se però a ven dovrà 'l rinforsativ "che (ch')" antlora l'interogassion a deuv nen esse fàita con costi përnòm. Donca: "përchè che it vade 'dcò ti?" opura "chi ch' a l'é chièl-lì?" e a-i và torna 'l përnòm verbal. I parleroma torna 'd sòn con la coniugassion negativa dij verb.

Created using: Lightning HTML Editor Version 2.20.1997