tersa part
ël Piemontèis
për capisse méj
cite nòte 'd Gramàtica

andaré tàula cà



Sostantiv, agetiv, përnòm
Part comun-a
An Piemontèis sostantiv e agetiv a son tuti doi ciamà "nòm" e për la precision, ant l'órdin: "nòm sostantiv" e "nòm agetiv". Sostantiv, agetiv e përnòm a l'han an comun, con pòche ecession, le régole 'd formassion dël feminin e le régole 'd formassion dël plural. Për la vrità, 'l përnòm a l'ha un pòch pì 'd variabilità e donca, se a vnirà a taj, as tornrà sl'argoment ant ij relativ capìtoj.
An costa part comun-a a ven-o dàit j'ansema dle régole 'd passagi da mascolin a feminin e da singolar a plural, mentre ant le part ch'a ven-o, che a son specìfiche për le diverse part dël discors, i vardroma j'àutri aspét.

Ëdcò për ël Piemontèis, ël procéss ëd dervassion dal latin a l'ha portà a l'eliminassion dël géner nèutr, e donca a son restà, coma për Italian, Fransèis, etc. ij géner mascolin e feminin. Coma për j'àutre lenghe neolatin-e, ansema a sostantiv con géner fiss a-i son ij sostantiv con géner variàbil. Fra coj con géner fiss nen sempe 'l géner latin a l'é mantnùsse, mentre che ij sostantiv ëd géner nèutr a son stàit assegnà dle vire al géner mascolin e dle vire al géner feminin, an manera diferenta ant le diverse lenghe. An pì, com i l'oma vist, vàire paròle dël léssich piemontèis a son nen d'orìgin latin-a. L'arzultà 'd sòn, com i vëddroma méj dòp (part spessìfica), a l'é che vàire sostantiv piemontèis a l'han géner diferent dai corispondent sostantiv italian, che a indico l'istessa entità.
Ij sostantiv con géner variàbil a seguo le régole che arportoma sì, për ël passagi dal mascolin singolar al feminin singolar. Peui, da mascolin e feminin singolar, a-i son le régole che a fan passé al corispondent plural. As pija donca coma base la forma dël mascolin singolar, dont a derivo j'àutre forme. Për j'agetiv ël géner a ven determinà da la concordansa con ël sostantiv che as arferisso. Son coma régola general, dal moment che a esisto cas d'agetiv dovrà an sens sostantiv, e donca con un sò géner.

Për lòn ch'a rësguarda 'l nùmer, ëdcò an Piemontèis a esisto sostantiv mach singolar, sostantiv mach pluraj, sostantiv con forma singolar e significà plural e vice-versa. La magioransa la pì granda dij sostantiv, macassia, a peul esse singolar ò plural a seconda dël nume dle entità che a definiss.
Ëdcò ël nùmer, për j'agetiv, a ven determinà da la concordansa con ël sostantiv che as arferiss. Quàich particolarità ant l'usagi dël nùmer dij sostantiv e agetiv a saran dàite anl le part spessìfiche e ant la part dedicà a la Sintassi.
Na vira otnù ij doi géner, le régole 'd passagi da singolar a plural a përmëtto d'oten-e 'l plural dij doi géner. Coma lìnia general i suponoma che 'dcò ij përnòm a seguo coste régole generaj ëd derivassion. Costi a pijo 'l géner e 'l Nùmer dij sostantiv che a sostituisso. Com i l'oma già dit, macassia, i tornroma su costi aspét dij problema ant ij capìtoj retativ ai përnòm.

Formassion dël feminin

I vëddroma ant la part spessìfica che a l'é squasi mai possìbil, da la forma d'un sostantiv, stabilì-ne 'l géner. An costa part, gavà diferente indicassion, i suponoma sempe 'd parte dal mascolin singolar (m. s.), për rivé al feminin singolar (f. s.).

Nòm che a finisso për consonant al m. s.

La régola 'd base për sostantiv e agetiv che a finisso për consonant al m. s. a l'é che a gionto na "...a" al mascolin për oten-e 'l feminin. Costa régola a l'ha vàire d'ecession. I l'oma:
  • lë sgnor ---> la sgnora
  • ël pastor ---> la pastora
  • ël novod ---> la novoda
  • ël servent ---> la serventa
  • ël gat ---> la gata
  • generos ---> generosa
  • fòl ---> fòla
  • creus ---> creusa
  • bél ---> bela
  • etc.
Com i l'oma dit, costa régola a presenta motobin d'ecession. La prima che i vardoma a l'é relativa a:

Sostantiv che a indico un mesté e che a finisso për ...or al m. s.
Costi sostantiv a formo 'l feminin cambiand la terminassion ...or an ...òira e donca i l'avroma:
  • l'artajor ---> l'artajòira
  • ël sartor ---> la sartòira
  • ël tenzior ---> la tenziòira
  • etc. Sòn a val ëdcò për coj mesté, për tradission mascolin, che macassia a amëtto un feminin, beleché a sia nen vàire comun. Donca:
  • ël torgnor ---> la torgnòira
  • ël murador ---> la muradòira
  • etc.
I notoma che sgnor e pastor a son anvece comprèis ant la lista dij feminin regolar, contut che a finisso për "...or". Ma fé lë sgnor sicura che a l'é nen un mesté, mentre 'l pastor a peul arferìsse al ministr dël cult (tant catòlich che protestant) con feminin pì figurà che d'àutr. Ma bele che as arferìssa al "bergé" (termo pì giust) a ven considerà pì na condission che an mesté, almanch a la manera 'd sente dël temp cand a l'é formasse la lenga piemontèisa. Se anvece as trata ëd:

Sostantiv che a indico na profession "pì nòbil" e che a finisso për ...tor al m. s.
Costi sostantiv a formo 'l feminin cambiand la terminassion ...tor an ...triss e donca i l'avroma:
  • ël pitor ---> la pitriss
  • lë scritor ---> la scritriss
  • lë scultor ---> la scultriss
  • l'ator ---> l'atriss
  • etc.
Ant la lista a l'é nen comprèis ël dotor, dal moment che cost a fà part dla lista dij:

Sostantiv che a indico un tìtol académich ò nobiliar
Costi sostantiv a formo un feminin iregolar, con quàich variassion dla radis, che a seurt an ...ëssa, simil a lòn che a suced an d'àutre lenghe. E donca i l'avroma:
  • ël dotor ---> la dotorëssa
  • ël professor ---> la professorëssa
  • ël prensi ---> la prensipëssa (ireg.)
  • ël duca ---> la duchëssa
  • ël cont ---> la contëssa
  • ël baron ---> la baronëssa
  • etc.
I notoma, tutun, che "baron" a l'ha 'dcò un feminin regolar an "baron-a" (vëddroma peui 'l cambi dl'ùltima consonant), e che "marchèis" a l'ha sempe 'l feminin regolar an "marchèisa". Ma a-i son ëdcò:

Agetiv al gré comparativ che a finisso për ...or al m. s.
Costi sì, cand a son dovrà an sens pròpi d'agetiv, antlora a cambio nen al feminin. Se anvece a son dovrà con significà 'd sostantiv, antlora a fan ël feminin regolar an giontand na "...a". Donca i l'avroma:
  • ël pian superior ---> ag. masc.
  • ël pivò inferior ---> ag. masc.
  • la trav superior ---> ag. femin.
  • la scòla inferior ---> ag. femin.
  • ël superior dël convent ---> sost. masc.
  • la superiora dël convent ---> sost. femin.
  • a-j disìo " l'Inferiora "... ---> sost. femin.
  • etc.
N'àutra ecession a la régola dij nòm che a finisso për consonant a l'é cola dij:

Sostantiv e agetiv che a finisso për ...eur al m. s.
Costi sì, ed sòlit, a fan ël feminin an cambiand la terminassion "...eur" ant la terminassion "...eusa" ò, pì da ràir, ant la terminassion regolar "...eura". I l'avroma:
  • ël farseur ---> la farseusa
  • ël coefeur ---> la coefeusa
  • ël monteur ---> la monteusa
  • ël travajeur ---> la travajeusa
  • ël reveur ---> la reveusa
  • ...ma...
  • ël blagheur ---> la balgheura
  • etc.
An costa categorìa a-i son ëdcò vàire sostantiv che a ìndico specialisassion ëd travaj d'usin-a. Për la literatura passà as trata 'd travaj pì che d'àutr mascolin, ma che a amëtto sens'àutr ël feminin. An cost cas a smija pì giust dovré la terminassion an "...eura" beleché quaidun as adata 'dcò a la terminassion"...eusa". Quàich esempi:
  • freseur ---> freseura (freseusa)
  • giusteur ---> giusteura
  • saldeur ---> saldeura
  • fondeur ---> fondeura
  • etc.
I pijoma l'ocasion për arcordé che ij sostantiv dë sto tipo che a finisso an "...eur" as atferisso sempe a la person-a che a fà 'l travaj e nen a la màchina ò l'utiss. Màchine e utiss a finisso an "...dor" opura "...tor" se a son mascolin e an "...dòira" opura "...triss" se a son feminin. Antlora i podoma dì che un saldeur a deuvra un saldador, e che na davaneusa a travaja a na davanòira.
N'àutra ecession al feminin dle paròle che a finisso con consonat al m. s. a ven da:

Agetiv che a finisso për ...al al m. s.
Costi a cambio nen al feminin, ma mach j'agetiv, dal moment che ij sostantiv che a finisso con "...al" as compòrto second la régola e a gionto na "...a". Donca:
  • l'ufissi postal ---> ag. masc.
  • la cartolin-a postal ---> ag. femin.
  • na trovà genial ---> ag. femin.
  • un pitor genial ---> ag. masc.
  • un caval ---> na cavala (sost.)
  • ël botal ---> la botala (sost.)
  • etc.
Na régola che a sija a costa, ma che a l'é nenistessa as arferiss a:

Agetiv che a finisso për ...il al m. s.
An cost cas (con quàich ecession), ël compotrament a dipend da la posission dl'acsan tònich an sla paròla. Se cost a tomba sl'ùltima silaba (e donca an sl'ùltima "i") antlora 'l feminin a l'é regolar e a ven giontà na ...a al mascolin. Se anveve l'acsan a tomba prima, antlora 'l feminin a cambia nen rispét al mascolin. Donca i l'avroma:
  • un tòch fàcil
  • na còsa fàcil
  • un vantagi possìbil
  • na còsa possìbil
  • ...ma...
  • un fil sutil
  • na muraja sutila
  • në sgnor gentil
  • na madama gentila
  • etc.
A-i son d'agetiv che a finisso an ...ar. al m. s.
Vàire 'd costi, ma nen tuti, a resto invarià al feminin. Donca:
  • ël sistema solar
  • l'atività solar
  • un fieul esemplar
  • na fija esemplar
  • etc.
ma i l'oma 'dcò:
  • sto sì a l'é car
  • sta sì a l'é nen cara
  • un tipo bizar
  • na fija bizara
  • etc.
I podoma noté che j'agetiv an "...ar" che a resto anvarià a derivo da agetiv latin dla tersa declinassion, mentre coj che a seguo la régola a derivo da agetiv latin dla prima-sconda declinassion

Continuand con le ecession a la régola dij nòm che a finisso për consonant, i consideroma adéss ij:

Sostantiv e agetiv che a finisso për ...er nen acentà al m. s.
Quasi tute cote paròle a formo 'l feminin cambiand la final "...er" ant la final "...ra". Ma a venta fé d'atension, dal moment che quaidun ë costi a fà 'l feminin regolar e a gionta mach na "...a". Donca:
  • pìgher ---> pigra
  • pòver ---> pòvra
  • làder ---> làdra
  • tënner ---> tënnra
  • ...ma...
  • lìber ---> lìbera
  • mìser ---> mìsera
  • etc.
A-i é peui na particolarità che as arferiss a:

Sostantiv e agetiv che a finisso con sìlaba sarà, dont la vocal a l'é ...e... con acent tònich al m. s.
An costi cas ël feminin a gionta, second la règola na "...a" al mascolin, ma sovens as modìfica l'ultima sìlaba e la vocal "...e..." as trasforma ant la vocal "...ë...". se peui l'ùltima consonant a l'é sempia, costa, sovens, as randobia. Ma 'dcò sì a venta fé atension, përchè dle vire a-i son nen coste modìfiche. I doma quàich esempi:
  • verd ---> vërda
  • goregn ---> gorëgna
  • spess ---> spëssa (la prima dobia a l'é un segn gràfich, la sconda a l'é efetiva)
  • bijet ---> biëtta
  • ... ma...
  • spers ---> spersa
  • antér ---> antera
  • etc.
Për la final an consonant a resta mach pì da vardé le modìfiche che a-i son për manten-e la

Coerensa fonética fra mascolin e feminin.
Pë ij nòm sostantiv e agetiv che a finisso con "...ch" opura "...gh" (son guturaj), la gionta dla "...a" final a pròvoca l'eliminassion dla "...h". Donca:
  • rich ---> rica
  • antregh ---> antrega
  • etc.
Pë ij nòm sostantiv e agetiv che a finisso con "...cc" opura "...gg" (son doss), al feminin as gava un-a dle dobie e as gionta "...ia". Donca:
  • scavicc ---> scavicia
  • baricc ---> baricia
  • tëgg ---> tëggia
  • etc.
ant l'ùltim esempi la "...g..." a tomba nen përchè as trata 'd na dobia efetiva.
Pë ij nòm sostantiv e agetiv che a finisso con "...n" con pronunsia faucal, për manten-e l'istéss son al feminin, giontand la "...a", l'ùltima "...n" as trasforma an "...n-" e donca:
  • sclin ---> sclin-a
  • padron ---> padron-a
  • baron ---> baron-a
  • etc.

Nòm che a finisso për vocal al m. s.

Vardoma adéss lòn che a càpita cand ij nòm (sostantiv e agetiv) a finisso për vocal al mascolin singolar.

Sostantiv e agetiv che a finisso për ...a opura ...à al m. s.
Ij nòm che al mascolin singolar a finisso për "...a", tant che la final a sia acentà ò pà, a cambio nen passand al feminin. Sòn a veul nen dì che a cambio nen géner, mach che a cambio nen forma (l'artìcol a dis ël géner). Pr'esempi:
  • n'atleta lest ---> n'atleta lesta
  • un badòla ---> na badòla
  • ël molita ---> la molita
  • ël corista ---> la corista
  • ël pianista ---> la pianista
  • n'artista furb ---> n'artista fruba
  • etc.
Tuti ij partissipi passà dla prima coniugassion (gavà quàich iregolar) a finisso për "...à" acentà e a resto anvarià al feminin:
  • un paloch bin piantà ---> na ca bin piantà
  • un tòch rusià ---> na nos rusià
  • un fieul genà ---> na fija genà
  • etc.
Sostantiv e agetiv che a finisso për ...e nen acentà al m. s.
Passand al feminin a cambio la "...e" ant un-a "...a". Donca:
  • maire ---> maira
  • botegàire ---> botegàira
  • etc.
Sostantiv e agetiv che a finisso për ...é con acsan aùss al m. s.
Passand al feminin a cambio la "...é" ant la terminassion "...era". Donca:
  • maslé ---> maslera
  • bërgé ---> bërgera
  • panaté ---> panatera
  • etc.
A-i son nen nòm con géner variàbil che a finisso al m. s. con "...è" con acsan grév.

Sostantiv e agetiv che a finisso për ...i opura ...ì al m. s.
Costi nòm, sostantiv e agetiv, a passo al feminin giontand na "...a" al mascolin. Fra costi a-i son ij partissipi passà dla tersa coniugassion. Donca i l'avroma:
  • seuli ---> seulia
  • scrussì ---> scrussìa
  • dëgordì ---> dëgordìa
  • meusi ---> meusia
  • segretari ---> segretaria
  • etc.
Sostantiv e agetiv che a finisso për ...o al m. s.
Passand al feminin a cambio la "...o" ant na "...a". Donca:
  • dròlo ---> dròla
  • bòrgno ---> bòrgna
  • gnero ---> gnera
  • etc.
A-i son, macassìa, d'ecession che i vëddroma torna fra le particolarità. Disoma che l'nòm agetiv e sostantiv vido a fà, al feminin vidoa e donca a cambia nen la "...o", ma a gionta la "...a", e son përchè an cost cas a l'é 'l mascolin che a deriva dal feminin. Disoma 'dcò che 'l nòm agetiv e sostantiv giovo a resta invarià passand al feminin.

A-i son nen nòm con géner variàbil che a finisso al m. s. con "...ò" opura "...ó"con quàich acsan.

Sostantiv e agetiv che a finisso për ...u opura ...ù al m. s.
Costi nòm, për passé al feminin, a gionto na "...a", ma a peulo 'dcò, an quàich cas, gionté na "...va". Fra costi nòm a-i son ij partissipi passà dla sconda coniugassion. I l'avroma:
  • dru ---> drua
  • grotolù ---> grorolùa (grotoluva)
  • un lìber lesù ---> n'arvista lesùa
  • etc.

Particolarità

Conforma a lòn che a càpita an d'àutre lenghe, 'dcò an Piemontèis a-i son cobie 'd nòm (mascolin - feminin) che ant ij doi géner a l'han radis bin diferenta. Nen sempe l'ansema 'd costi nòm a coincid ant le diferente lenghe (pr'esempi l'ansema piemontèis a l'ha quàich diferensa rispét a col italian). Quàich esempi:
  • pare ---> mare
  • fieul ---> fija
  • barba ---> magna
  • gënner --->nòra
  • frél ---> sorela
  • monsù ---> madama
  • cé, grand, pare grand ---> mare granda, granda
  • etc.
Nòm che a resto invarià
contut che soa terminassion a supon-a na variassion. I l'oma dësgià vist l'esempi tìpich: ël giovo, la giovo.

Nòm mascolin ò feminin con significà diferent
Un clàssich esempi 'd nòm dë sto tipo a l'é "seugn":
i l'oma "la seugn" cand i voroma deurme, e peui magara i foma "un seugn". A-i son peui...

Nòm con doe forme feminin-e
Për costi i doma l'esempi sì sota:
  • ël prior ---> la priora, opura la ël prior, la priora, la priòira
  • l'amis ---> l'amìa, l'amisa
  • ël nemis ---> la nemìa, la nemisa
  • e via fòrt
Nòm dle béstie.

Le régole a smijo a cole italian-e. A-i son bestie che a l'han un nòm pëer ël mascolin e un nòm pëer ël feminin che a l'é derivà dal prim. Dle vire costi a seguo le régole, dle vire ij doi géner a l'han radis diferenta. Pr'esempi:
  • ël can, la cagna
  • ël lion, la lionëssa
  • ël caval, la cavala
  • ël moton, la fèja
  • ël boch, la crava
  • ël cunij, la cunija
  • e via fòrt
D'àutre bestie, anvece, a l'han un nòm an comun për mas-cc e fumela, e donca, cand a serv, as ëspessìfica se as trata 'd mas-cc ò 'd fumela. As dis antlora elefant mas-cc, elefant fumela opura sùmia mas-cc, sùmia fumela e 'dcò mas-cc dl'elefant, fumela dl'elefant e via fòrt.

Nòm dle piante e dla fruta.

Ëd sòlit an Italian a càpita che l'erbo da fruta a l'ha un nòm mascolin e la fruta a l'ha 'l nòm dl'erbo voltà al feminin. Sòn, an Piemontèis, a càpita nen. I vëddroma ant la part spessìfica dël sostantiv quaicòs ëd sòn, ma as trata nen d'un passagi da mascolin a feminin.

I doma na tàula che a arzum le règola sì dzora.

Terminassion
dël mascolin
Terminassion
dël feminin
Esempi Nòte
për consonant a gionta na "...a" ël novod, la novoda Vardé sota tute le ecession
nòm ëd mesté
term. an "...or"
a càmbia "...or" an "...òira" l'artajor, l'artajòira nen nòm coma pastor e dotor (vardé sota)
comparativ coma
agetiv. an "...or"
a càmbia nen cap superior, capa superior sòn cand a l'é ageriv
comparativ coma
sostantiv. an "...or"
a gionta na "...a" un superior, na superiora sòn cand a l'é sostantiv
nòm ëd profession
term. an "...tor"
a càmbia "...tor" an "...triss" scritor, scritriss a-i é nen dotor che a l'é un tìtol académich
nòm che a indico
un tìtol académich ò nobiliar
a dipend nen da com a finisso
a gionta na "...ëssa" dotor, dotorëssa Ma duca a fà duchëssa e prensi a fà persipëssa
terminass. an "...al"
com agetiv
a càmbia nen ufissi postal, cartolin-a postal -
terminass. an "...al"
coma sostantiv
a gionta na "...a" caval, cavala -
agetiv con term. an "...il"
se l'ùltima "i" a l'é tònica
a gionta na "...a" sutil, sutila -
agetiv con term. an "...il"
se l'ùltima "i" a l'é nen tònica
a cambia nen n'afé difìcil, na lesson difìcil -
agetiv con term. an "...ar"
a cambia nen ël sistema solar, l'atività solar -
sostantiv e agetiv
con term. an "...eur"
a càmbia "...eur" an "...eusa" travajeur, travajeusa dle vire a gionta mach "...a": blagheur ---> blagheura
sostantiv e agetiv
con term. an "...er" nen acentà
a càmbia "...er" an "...ra" pòver, pòvra dle vire a gionta mach "...a": mìser ---> mìsera
sostantiv e agetiv chea finisso
an silaba sarà 'd na vocal "..e.."
con acsan tònich
a gionta na "...a"
a cambia "..e.." ant "..ë.."
verd, vërda se l'ùltima consonant a l'é sempia a la randobia
biet a dventa biëtta
Coerensa 'd pronunsia
terminassion an "...ch" e "...gh"
a perd la "...h"
e a gionta "...a"
rich, rica
antrégh, antrega
-
Coerensa 'd pronunsia
terminassion an "...cc" e "...gg"
a perd un-a dle dobie
e a gionta "...ia"
baricc, baricia
tëgg ---> tëggia
tëgg ---> tëggia a fà ecession
përchè la gg a l'é na dobia véra
Coerensa 'd pronunsia
terminassion an "...n" faucal
a càmbia "...n" an "...n-"
e a gionta na "...a"
padron, padron-a
tëgg ---> tëggia
-
për vocal
termin. an "...a" opura "...à"
a cambia nen un badòla, na badòla
un pich piantà, na fior piantà
a comprend ij partissipi passà dla 1^ coniug.
për vocal
termin. an "...e" nen acentà
a càmbia "...e" an "...a" màire, màira -
për vocal
termin. an "...é" con acsan aùss
a càmbia "...é" an "...era" maslé, maslera A-i son nen mòn variabij con final "...è" (acsan grév)
për vocal
termin. an "...i" opura "...ì"
a gionta na "...a" seuli, seulia
sburdì, sburdìa
a comprend ij partissipi passà dla 3^ coniug.
për vocal
termin. an "...o"
a càmbia "...o" an "...a" dròlo, dròla a-i son nen nòm variabij con term. an ...ò opura ...ó
ma vido a fà vidoa.
për vocal
termin. an "...u" opura "...ù"
a gionta na "...a" dru, drua dle vire a peul gionté "...va": grotolù ---> grotolùa, grotolùva
a comprend ij partissipi passà dla 2^ coniug.


Formassion dël plural

Le régole 'd passagi dal singolar al plural a son pì sempie 'd cole për ël cambi 'd géner, ma 'dcò sì a-i son vàire ecession. An general i podoma dì che la part pì gròssa dij sostantiv e agetiv piemontèis a son invariant al plural. Sòn a càpita manch sovens për ij përnòm. Vardoma adess com as passa da la terminassion singolar a cola plural (cand a-i é). I dovroma un métod davzin a col dovrà sì dzora.

Sostantiv e agetiv che a finisso për consonant.

La régola a l'é che costi nòm a resto invarià al plural, e a conta nen se a son mascolin ò feminin. Pr'esempi:
  • l'ajassin ---> j'ajassin
  • un tòch ---> doi tòch
  • la mansion ---> le mansion
  • ël novod ---> ij novod
  • la comission ---> le comission
  • la saldatriss ---> le saldatriss
  • ël lìber ---> ij lìber
  • un cit ësvicc ---> doi cit ësvicc
  • etc.
La prima ecession a costa régola a l'é dàita da:

Sostantiv e agetiv che a finisso për ...l al singolar
costi a cambio, al plural, la "...l" ant na "...j", sensa che sòn a dipenda dal géner. Donca:
  • ël faudal ---> ij faudaj
  • ël botal ---> ij botaj
  • la canal ---> le canaj
  • la nassionall ---> le nassionaj
  • un pecà venial ---> ij pecà veniaj
  • ël fieul ---> ij fijeuj
  • ël trabial ---> ij trabiaj
  • etc.
N'àutra ecession a l'é dàita da:

Quàich agetiv e përnòm al mascolin
A son agetiv e përnòm che a finisso con consonant, a son an pràtica mach ij pòchi che arportoma ò pòchi 'd pì che, mach al mascolin, a fan ël plural giontand na "...i". Donca:
  • nòstr ---> nòstri
  • vòstr ---> vòstri
  • àutr ---> àutri
  • pòch ---> pòchi
  • tant ---> tanti
  • tròp ---> tròpi
  • etc.
Ancora an costa categorìa a-i son tre tre paròle ann, pòver, divers, che a mérito un discors a part.
La paròla "ann", andova la dobia final a dis mach la pronunsia palatal dla "...n", al plural a peul fé "ani" opura "agn"
La paròla "pòver", cand a l'é sostantiv (mascolin), al plural a resta invarià. Se a l'é agetiv, anvece, a fà 'l plural iregolar "pòvri". Ël feminin a và second le régole che i vëddroma. Pr'esempi Ij pòver a son tanti, e a son pòvri diav.
La paròla "divers", cand a veul dì "diferent", al mascolin plural a resta invarià. Se anvece a veul dì "vàire, motobin" antlora a fà, al plural "diversi". Ël feminin a và second le régole che i vëddroma. Pr'esempi "a son doi tòch divers, ma a-i son diversi civich"

Sostantiv e agetiv che a finisso për vocal.

Ëdcò sì la tendensa a l'é cola 'd nen cambié, ma antant i l'oma che:

Sostantiv e agetiv che a finisso për vocal acentà al singolar
Costi a resto sens'àutr invarià passand al plural, e sensa che 'l géner dël nòm a influissa an quàich manera. Sòn a val ëdcò pë ij monosilab. Donca:
  • ël soldà ---> ij soldà
  • ël pruché ---> ij pruché
  • la cavagnà ---> le cavagnà
  • la sità ---> le sità
  • la ca ---> le ca
  • un beu ---> doi beu
  • n'òm pansarù ---> doi òm pansarù
  • etc.
As compòrto a l'istessa manera 'dcò ij:

Sostantiv e agetiv mascolin che a finisso për vocal nen acentà al singolar
Costi nom a resto invarià cand as passa al plural. Donca:
  • ël molita ---> ij molita
  • ël prèive ---> ij prèive
  • ël rodagi ---> ij rodagi
  • l'òsto ---> j'òsto
  • ël pianista ---> ij pianista
  • etc.
A-i é un nòm che a fà d'ecession, as trata d' "òmo", che al singolar a peul esse "òm, òmo" e che a peul avèj quat pluraj "òm, òmo, òmini, òimo".

Sostantiv e agetiv feminin che a finisso për ...e al singolar
A resto 'dcò costi invarià, contut che dle vire as na treuva quaidun che a càmbia la final "...e" con la "...i" (nen vàire piemontèis). Donca:
  • la mare ---> le mare
  • la seure ---> le seure
  • la frase ---> le frase, le frasi
  • etc.
Sostantiv e agetiv feminin che a finisso për ...a nen acentà al singolar
Costi a cambio, al plural, la "...a" ant na "...e" ma, i arcordoma, mach se a son feminin. Antlora i l'oma:
  • la siola ---> le siole
  • l'orìa ---> j'orie
  • la bota ---> le bote
  • bela ---> bele
  • creusa ---> creuse
  • la bòta ---> le bòte
  • etc.
Mach për costa categorìa a peulo essie problema 'd coerensa dla pronunsia fra singolar e plural. Antlora, se la paròla singolar a finiss con "...ca" opura "...ga", al plural a finirà con "...che" opura "...ghe". A càpita 'dcò che se la paròla singolar a finiss con "...cia" opura "...gia", al plural a finirà con "...ce" opura "...ge" sensa la litra "..i..". Pr'esempi:
  • arësca ---> arësche
  • botega ---> boteghe
  • svicia ---> svice
  • ongia ---> onge
  • etc.
Sostantiv con dobi plural.

Com a càpita për l'Italian, ëdcò an Piemontèis a-i son sostantiv che a l'han doi pluraj, ognidun con un sò significà:
  • servél ---> ij servej (le ment) ; le servele (-anat.-)
  • buel ---> ij buéj (passagi strèit) ; le buéle (-anat.-)
  • fil ---> ij fij ; le file (le trame)
  • fondament ---> ij fondament (lòn ch'a fonda) e le fondamenta (-architet.-)
  • etc.
A diferensa dl'Italian, an Piemontèis a l'han plural ùnich (e as invariant) le paròle còrno, gënoj

A-i son peuj nòm mach pluraj, e via fòrt, ma sòn i lo vëddroma ant la part spessìfica, dal moment che a l'é nen arferì a passagi da singolar a plural. Për ël passagi al plural, sòn a l'é tut.

I doma la sòlita tàula che a arzum le règole sì dzora.

Terminassion dël singolar Terminassion dël plural Esempi Nòte
për consonant opura
për vocal acentà
a cambia nen ël novod, ij novod
ël soldà, ij soldà
a dipend nen dal géner dij sostantiv ò agetiv
a-i son d'ecession
sostantiv e agetiv
che a finisso con l
a cambia l an j ël botal, ij botaj a dipend nen dal géner dij sostantiv ò agetiv
sostantiv ann e
quàich agetiv ò përnòm
a gionto na i al singolar l'ann, ij ani
pòch, pòchi
nòstr, nòstri
mach forme mascolin-e - vardé 'l vocabolari
mascolin për vocal nen acentà
e feminin an e (nen acentà)
a cambia nen ël parco, ij parco
la mare, le mare
Le forme feminin-e a finisso mach con: consonant, e, a)
feminin për a a cambia a an e la cadrega, le cadreghe le terminassion "...ca", e "...ga" a dvento "...che", e "...ghe"
le terminassion "...cia", e "...gia" a dvento "...ce", e "...ge"

.

anans cà tàula

Created using: Lightning HTML Editor Version 2.20.1997