comiso



'U picca m'abbasta

 

http://digilander.libero.it/comiso

l'assai m'assupercia

PROVERBI E LOCUZIONI

comisani@libero.it



COMISO E COMISANI





COLLEGAMENTI


- TRADIZIONE

- RELIGIOSITÀ POPOLARE

- STORIA LOCALE

- COMISANI

- NOMI E COGNOMI

- VARIA

- LETTERE E MESSAGGI

-
IMMAGINI VECCHIE E NUOVE

HOME PAGE

 


PROVERBI E LOCUZIONI

Quando parliamo, noi comisani (oltre che accompagnare le parole con gesti delle mani, movimenti del corpo ed idonee espressioni del volto) facciamo ampio uso di proverbi (o di detti popolari) e di locuzioni.

Di seguito ne diamo degli esempi, certamente non esaustivi del patrimonio linguistico comisano.

Alcuni dei proverbi e detti popolari sono originali, cioè tipici di Comiso (per lo meno nella formulazione); altri sono simili a quelli di altri paesi della Sicilia; altri sono la versione in dialetto di proverbi e detti popolari italiani.

Più originali sono in genere le locuzioni, perché si rifanno a personaggi locali o ad avvenimenti accaduti a Comiso o nel circondario.



Proverbio è una frase breve, spesso arguta, che contiene insegnamenti per la vita pratica.

Detto popolare è una frase relativa a cose semplici della vita quotidiana.

Locuzione è una "frase fatta", cioè un insieme di parole che esprime un particolare concetto.





PROVERBI E DETTI POPOLARI

'A casa capi quantu vol' 'u patruni.
'A casa è ddummannera.
Acqua e bbientu fa frummientu; acqua e suli fa lavuri.
Acqua e fuocu racci luocu.
'A furca è fatta ppe puvirieddi.
'A matinata fa 'a jurnata.
Amicu e cumpari o bisuognu pari.
'A miennula scirìu e a fìmmina 'mpazzìu.
'A nuci vacanti fa cciù scrusciu.
'A pignata 'n cumuni nun muddi mai.
Aprili fici 'u sciuri e maju n'appi anuri.
'A prima palora è cchidd' e l'àncilu.
'A quattara sciaccata rura cciò ssai.
'A rialìa è majarìa.
Ariu crapinu: si nun ciovi oji, ciovi o matinu.
'A rrobba spunùta è menza vinnuta.
'A spusa austina nun si gori 'a vistina.
'A stizzània cuntìnua peccia 'a valata.
'A ttiemp' 'i guerra minzogni terra terra.
Avanti testa 'i lucetta ca cura 'i sirpenti.
Avanti oji l'uovu ca ddumani a jaddina.
'A vicìna è sirpenti: si nun ti viri, ti senti.
Biddizzi e ddinari nun si puon' ammucciari.
Bona facci a ttutti, cunfirenza a nnuddu.
Bon tiempu e maluttiempu nun nura tutt' 'u tiempu.
Ca bbona parola nesci 'u serpi re ruetta.
Casa lurda a ggenti spetta.
Casa quantu stai e terra quantu viri.
Catta canta no cannuolu.
Catta scritta lèggiri si voli.
Cciù ggiàvitu en' 'u scaluni, cciù bbrutta en' 'a carùta.
Cco jaddu o senza jaddu sempri juonnu ha ffari.
Cco suli e senza suli Ddiu fa ggiuornu.
Chiddu ca facimu avimu fattu.
Cient'anni si campa e nta n'ura si mori.
Ciovi sempri supr'o vagnatu.
Cu aggiutti feli nun sputa meli.
Cu allonca accuzza, cu accuzza allonca.
Cu ama Ddiu campa filici.
Cu appi luci campàu, cu appi pani murìu.
Cu arriva prima, macina.
Cu arrobba picca si nni penti.
Cu avi figgi o latu nun mori appanatu.
Cu avi lingua pass' o mari.
Cu camina cco zuoppu 'mpara a zuppicari.
Cu cciù picca e cu cciù ssai, simu tutti 'n mienzu e vuai.
Cu ccu pràttichi t'assimiggi.
Cu eni riccu r'amici eni scarsu di vuài.
Cu è picciuottu è riccu.
Cu fa cientu e nun fa unu nun fa mièritu a nissunu.
Cu leva 'u pani o nutaru, leva 'u pani e so figgi.
Cu mali fa, mali aspetta.
Cu mancia fa muddìchi.
Cu manìa nun pinìa.
Cumanna e bbacci tu.
Cu mi run' o pani 'u ciamu papà.
Cu 'mpresta pedd'a testa, cu runa pedd'a cruna.
Cu nasci è muottu.
Cu nèa nun s'annea.
Cu nesci arrinèsci.
Cunsiggiti cu tutti e fai ri testa to'.
Cu nun avi figgi cianci niputi.
Cu nunn è bbuonu po' rre, nunn è bbuonu pa' rriggina.
Cu nun la pò, 'a ruzzòla.
Cu nun sa lèggiri 'a so scrittura è sceccu ri natura.
Cu nun si fa i fatti suoi cerca vuài.
Cu pati pp'amuri nun senti riluri.
Cu r'apperi minti a cavaddu, 'u primu cavici è 'u so'.
Cu ri fierru, cu ri lignu, ognunu av' 'a so cruci.
Cu rici ca è filici eni 'n pazzu.
Cu rinàri presta, 'nimicìzzia acquista.
Cu risìa, cu sfrazzìa e cu mori risiannu.
Cu risìa 'u mali all'àutri, 'u so eni r'arrieri 'a potta.
Cu ri spiranza campa, rispiratu mori.
Cu runa 'u pani o cani, peddi 'u pani e ri cciù 'u cani.
Cu si susi pedd' 'u puostu, cu s'assetta s'arricrìa.
Cu si vardau, si sarvau.
Cu si vesti ra robba r'autri, prestu si spoggia.
Cu spatti avi 'a mieggiu patti.
Cu va ccu Ddiu nun si scanta ri nenti.
Cu va o mulinu s'infarina.
Cu vinni finisci, cu 'ccatta accumenza.
Cu vo' manciari magnu s'affuca.
Facci ca nun è bbista vali cient'unzi.
Fai arti vili si bbuoi arricchiri.
Fai bbeni ca bbeni ti veni.
Fai bbeni e scuoddatillu; fai mali e pènzici.
Fai l'arti ca nun canusci, ca i rinàri divièntunu muschi.
Figgi e peni cu ll'avi si teni.
Figgi (figli) nichi, peni nichi; figgi ranni, peni ranni;
figgi maritati, peni triplicati.
Frivaru, frevi.
Fùjiri è viriògna, ma è sarvamientu ri vita.
I cani a ddui, i picciriddi a unu.
I cosi fatti sunu com'i muotti.
I macci anu uocci, i mura anu vuricci.
Innaru è capu 'i stati, austu è capu 'i mmiennu.
Innaru: mienzu aruci e mienzu amaru.
I nuci vacanti fanu cciù scrusciu.
I razi vanu a ccu nun si mièrita.
I ricchizzi ro massaru sunu comu l'acqua no panaru.
I soddi fanu soddi e i pirucci fanu pirucci.
I veri amici si vìrunu no bisuògnu.
Junnata rrutta, pièddila tutta.
L'àlbiru pecca e 'a rrama ricìvi.
L'arma a Ddiu e 'a robba a cu tocca.
Luna pinnenti, acqua nenti.
Luntanu ri l'uocci, luntanu ro cori.
Lu viddanu, lu jornu fa lu porcu, la sira lu sceccu e la notti lu verru.
Maju, nun luvari; sittiemmiru, nun mintiri.
Mali e bbeni 'n faccia pari.
Mali nun fari e paura nun aviri.
Mancia ratamancia e ro to vìvici bbeni.
Mani caddusi, mani gluriusi.
Marzu marzaluoru, ogni tinta jaddina fa ll'uovu.
'Mbriàchiti 'i vinu bbuonu.
Mieggiu ccu picca gòdiri, ca ccu l'assai trivuliari.
Mieggiu na bbona motti ca na mala sotti.
Mieggiu na mala matina ca na mala vicina.
Mieggiu nìviru pani ca nìvira fami.
Mieggiu nu sceccu vivu ca nu ditturi muottu.
Mieggiu picca ca nenti.
Mieggiu prima arrussiri ca duoppu ggiarniari.
Mieggiu schetta ca mala maritata.
Mìntiti che mieggiu 'i tia e pièddici i spisi.
Mircanti e puorcu, vìrilu quannu è muortu.
Na calata tutt' i santi aiùtinu.
Na corda ruppa ruppa cci va cu nun ci cuppa.
Natali: friddu e fami.
Nenti si pò ddiri: oj 'n fiuri, dumani 'n sipultura.
'Nta 'na casa ca nun c'è burritta, nudda cosa ten' a dditta.
'Nta 'na casa ci vo' vurazz' 'i fierru.
'N tiempu 'n'ura Ddiu lavura.
Nun c'è matrimuòniu senza ciantu, nun c'è muottu senza risu.
Nun prummìntiri cosi e santi e mancu e picciriddi.
Nun sputari 'n cielu ca 'n faccia ti tonna.
Nun stuzziniari 'u cani ca rommi.
Nun tiràri truoppu 'a corda ca si rrumpi.
Ogni bbebi ri Ddiu pruveni.
Ogni ficatieddu 'i musca è sustanza.
Ogni lassata è pidduta.
Ogni mali nun mmeni pi nòciri.
Ogni sciuri è signu d'amuri.
O ricissetti 'i Sant'Antoniu (Abati) nesci 'a gran friddura
e trasi 'a gran calura.
O sìggiri prestamenti, o pajari rinitenti.
Paci intra e guerra fora.
Pani e rarìci, chiddu ca si mancia nun si rici.
Parrari picca e vèstiri 'i pannu nun fa mmai ddannu.
Pati panza e rriposa ossa.
Patti cutti e amicizzia lonca.
Pattu vinci liggi.
Petra a ugna, terra a parmu.
Piggia l'aràtu e v'a simìna quannu scampa ri matina.
Piru maturu cari sulu.
Ppi la panza si v' a lu 'nfiernu.
Ppi mmienz' e santi si va 'n pararisu.
Puorcu ddu patri ca fa 'u figgiu mieggiu r'iddu.
Quann' è ll'ura 'u jaddu canta.
Quannu frisca 'a vuriccia, amicizzia nun manca.
Quannu 'u riàvulu t'accarizza, voli l'arma.
Quannu 'u tiempu nun currispunni o so tiempu,
vo' ddiri ch'è bruttu tiempu.
Quantu coggi 'n puvirieddu, mancu 'n riccu pussirenti.
Quantu va 'a saluti nun ci van' i rinari.
Quantu vali 'na cosa rata, mancu 'na cosa manciata.
Ricotta e meli, vivici beni.
Ri vènniri e ri matti nun si spusa e nun si patti.
Saccu vacanti nun ten'a dditta.
Senza rinari nun si canta missa.
Se ogni cani ca passa ci si jetta 'na petra, nun è mai finuta.
Se ti vuoi far' amari, fatti risiari.
Si rici 'u piccatu, ma nun si rici 'u piccaturi.
Si rispetta o cani pi faccia ro patruni.
Si sapi unni si nasci, nun si sapi unni si mori.
Si viri faccia e nun si viri cori.
Soggira e nnora, èttili fora.
Stienni i pieri quantu tieni.
Sulità, santità.
Tannnu l'amicu cunuscirai, quannu lu ciecchi e nun lu truvirai.
Tanta è ranni 'a scunsulazioni,
tanta assiri ranni 'a cunsulazioni.
Tuttu passa, tuttu finisci; l'amuri 'i Diu nun finisci mai.
'U pannu bbuonu finu a pezza, 'u vinu bbuonu finu a fezza.
'U cirvieddu è 'n pilu 'i capiddu.
'U fierru (pi stirari) è 'u ruffianu re sarti.
'U jabbu arriva e 'a stima no.
'U jimmirutu mienz'a via 'u so jimmu nun si talìa.
'U lupu zuoccu òpira penza.
'U malu fierru s' 'u mancia 'a mola.
'U mièricu piatusu fa 'a ciàia vimminusa.
Unni manca Diu pruvviri.
Unni va l'api trova 'u meli.
Uocciu ca nun miri, cori ca nun llori.
Uomo cicaletto non muore poveretto.
'U peggiu è pi cu mori.
'U piaciri si paja.
'U picca è mieggiu ro nenti.
'U picca m'abbasta e l'assai m'assupercia.
'U pisci ro mari è nnatu cu s'à mmanciari.
'U riccu nun criri o pòviru.
'U rizzu rissi a vurpi: "Cu si punci nesci fora".
'U sazziu nun criri o riuni.
'U sceccu rissi o mulu: "Simu nati ppi dari 'u cuxx".
'U Signuri ciuri na porta e rapi 'n purticatu.
'U succi rissi a nuci: "Rammi tiempu ca ti piecciu".
'U trìvulu minti a ciànciri.
'U vicinu eni 'u mieggiu parenti.
Va luntanu e tonna prestu.
Vantaggiu nun si ni runa mancu e zuoppi.
Vucca amara feli etta.
Zzappa o matinu sutt' 'a maccia o piru.





LOCUZIONI

Acqua r'avanti e bbientu r'arrieri.

Ama Ddiu e fuxx'o pruòssimu!

Arristammu ccu ll'uocci cini e i mani vacanti.

Avi quattru facci com' o casicavaddu.

Bbeddu giùvini e pal' 'i potta, e pani nun ni potta.

Bbeddu ri faccia e lariu ri cori.

Ca scusa ro figgiuolu 'a mamma si mancia l'uovu.

Comu veni si cunta!

Cu nn'appi nn'appi re cassateddi 'i Pasqua.

Cu piggia ntocci e cu piggia cannìli.

Curri quantu vuoi ca cca t'aspiettu!

Cu si vinni i trispi e cu si vinni i tàvuli.

Eni figgiu ra jaddina bbianca.

Eni l'ùttimu ciuovu ra carrozz' e muotti.

Eni masciu 'i 'na furma.

Facisti com' 'u cani i Minìu, ca manciau e s'innìu.

Faciti bben' e puorci.

Fa cuomu a fra Rusariu, c'o juornu priava e a notti arrubbava.

Falla comu vuoi, sempri cucuzza è.

Fari 'a sciuta 'i Turi Papuni.

Fari com'e cicali 'i Traggina.

Fari 'u don Nìnniru.

Figgiu culonna, ciuriti 'a potta prima ca tonna.

Fuorru cciù i vuci ca i nuci.

Iri 'nnarrieri com' o curdaru.

I tri ra Taledda.

Iu a finìu a frisch' e pìrxxx.

Iu mi manciu i cipuddi e a ttìa t'abbrùscunu l'uocci!

L'acqua pulita s'ana bbìviri i puorci!

Mulinazzu, zuoccu puozzu, fazzu.

Na corda ruppa ruppa ci va cu nnun ci cuppa.

Na sè, zi' Pè.

'Na vota san Pietru vitt' o Signuri.

No cchi è cca testa, no cchi è cca cura.

O è jàvitu 'u cielu o è bbascia 'a terra.

O juonnu nun ni vuoggiu e a sira sfaddu l'uoggiu.

Panza mia, fatti visazza.

Pessi i muli e bba ciccannu i capistri.

Prièrica, priricaturi, ca 'u sceccu è no lavùri.

Prima viti, muscatedda.

Ràtimi pani e mannàtimi fora.

Salutamu e cacciamu.

Se è bberu cavaleri va a ciazza e attonna veni.

Sempri no mienzu com'a Triricinu.

Si finìu 'a caniggia e Vizzini.

Si finìu 'a paggia 'i san Mmartulu.

Si manciassi a don Cola Carogna.

Si manciau 'u cuottu e 'u scuottu.

Spara a ccu vitti e coggi a ccu nun vitti.

Sunu comu Inni e Onni.

Tisa tisa com' 'a bburritt' e Pietru.

Tòcchimi, Ciccu.
Mamà, Ciccu mi tocca.

Trìvulu 'i casa e javu 'i vanedda.

'U jabbu arriva e 'a stima no.

'U riavulu si mint' a mmienz' e cipuddi.

'U sciumi tira petri.

Vinni 'u puorcu e rruppi 'a ggiarra.

Zzu', va' càmpiti tu!


per tornare all' inizio della pagina