VODIČ KROZ PANČEVAČKE VERSKE ZAJEDNICE

Hrišćanska reformatska crkva

Hrišćanska reformatska crkva u našem gradu ima dve crkvene opštine od kojih, ona starija, oibuhvata Vojlovicu, gde je reformatstvo i stiglo pre 110 godina, zajedno sa Sekelj mađarima koji su se tu naselili. Zato su pančevački reformati uglavnom mađarske nacionalnosti. U Vojlovici imaju molitveni dom u ulici Šandora Petefija i hram na Trgu Vojvođanskih brigada, dok se sedište i molitveni dom pančevačke crkvene opštine nalazi na uglu ulica 6. oktobra i Cara Lazara.

Hrišćanska reformatska crkva nastala je u vreme reformacije u švajcarskoj, ujedinjenjem pristalica Žana Kalvina i Urliha Cvinglija. Današnji reformati su bliži Kalvinovom učenju pa su kod nas poznatiji pod nazivom kalvinisti. Reformati su veoma brojni u Švajcarskoj, Holandiji, Škotskoj, a ima ih i u Nemačkoj, Mađarskoj i Francuskoj.

- Jugoslovenska reformatska crkva okuplja oko 15 hiljada vernika kaže Bela Halas, sveštenik i propovednik u Vojlovačkoj crkvenoj opštini, koji opslužuje i pančevačke reformate. Najviši organ crkve je sinod u koji ulaze svi sveštenici i laički predstavnici svih crkvenih opština. Izvršni organ Sinoda je Sinodsko veće kojim predsedava episkop, a supredsednik je laik. Episkop se bira na šest godina, a sedište crkve je u onom mestu gde je sedište njegove crkvene opštine. Tako sadašnji episkop Imre Hudoši stoluje u Feketiću, a pre njega sedište episkopije je bilo u Pačiru. Jugoslovenska reformatska crkva ima i tri sinjorijata koji pretstavljaju zajednice crkvenih opština. Tako imamo baranjski, bački i banatski senjorijat, kaže g. Halas.

Za razliku od luteranske reformacije koja insistira na izbacivanju iz crkvenog života svega onoga što Sveto pismo osuđuje, Kalvinov reformizam podrazumeva samo da postojeća crkvena praksa mora biti zasnovana na Bibliji. Reformatska crkva prihvatila je klasično protestantsko učenje da se čovek može opravdati samo verom, vrhovnu vlasti Svetog duha koji govori kroz Bibliju. Reformatski sveštenik se ni po kakvim privilegimama ne razlikuje od vernika, tako da svi vernici ravnopravno učestvuju u svetim tajnama. Hramovi su bez ukrasa jer reformati smatraju da simboli, crteži i slike mogu samo da odvuku vernikovu pažnju dok se obraća Bogu. Reformatske crkve se mogu prepoznati i po tome što na vrhu tornja nemaju krst.

Reformisti su od svih svetih tajni zadržali tajnu krštenja i pričešća. Krštenje je slično katoličkom ili pravoslavnom jer se krštavaju i maloletna deca, a obred podrazumeva polivanje krštenog vodom po glavi. I pričešće je slično pravoslavnom. Uzima se hleb i vino, s tom razlikom što kod reformata vino direktno iz pehara piju svi vernici. Oni se ne krste, ali kako kaže g. Halas, ukoliko se neko od vernika koji su pripadali nekoj drugoj crkvi i prekrsti to mu se ne uzima za greh.

U centru reformatske službe božje je propoved. Služba počinje bogoslužbenim pesmama koje pevaju svi vernici uz pratnju orgulja ili kakvog drugog muzičkog instrumenta. Deo iz Biblije koji se potom čita sveštenik odabire prema sopstvenom nahođenju zavisno od teme na osnovu koje je zamislio propoved. Reformati slave Božić, Uskrs, i Duhove, ali se bogosluženje za ove praznike ne razlikuje od uobičajenih. Sredom se održava biblijski čas kada nakon prorade određene teme vernici o tome razgovaraju.

- Naša crkva ne propisuje stroga pravila svakodnevnog života, kaže g.Halas. Razvod braka nije poželjan, ali ga crkva toleriše. To jeste greh, ali mi polazimo od toga da su svi ljudi grešnici. Takođe nema propisa koji regulišu način ishrane.

Poslovima crkvene opštine upravlja prezviterijum od 24 člana koje bira zajednica vernika. Oni određuju platu sveštenika koji na određenu "parohiju" dolazi ili konkursom ili uz uput biskupa. Prilikom odlučivanja sveštenik u prezviterijumu ima samo jedan glas, ali je zadužen da, kao teološki obrazovan vernik, vodi računa da ne bude prekršen neki od crkvanih kanona. Ukoliko se to dogodi on nema pravo veta, ali je dužan da na prekršaj upozori više crkvene organe.

Gospodin Bela Halas koji u parohijskoj kući na Trgu Vojvođanskih brigada živi sa suprugom i petoro dece došao je u naš grad pre sedam godina. Rođen je u Vrbasu 1955. godine, a odrastao je u Subotici. Nakon pokušaja da postane diplomirani ekonomista opredelio se ipak za sveštenički poziv. Završio je duhovnu akademiju u Pešti, mada mnogi budući sveštenici studiraju i u Debrecinu, zatim u rumunskom gradu Kluj. Najveće visoke škole Reformatska crkva ima u Švajcarskoj i Holandiji.

Od dolaska Sekelj mađara u Vojlovicu, Bela Halas je četvrti po redu reformatski sveštenik. Prvi, sa kojima su sekelji i došli iz Bukovine bio je Karolj Tomka koji je službovao sve do 1905. godine. Za njegovog sveštenikovanja vojlovački reformati su 1902. sazidali svoju crkvu. Sveštenika karolj a nasledio je njegov sin Karolj mlađi, tih i povučen čovek koji se zbog lošeg materijalnog stanja veoma aktivno bavio zemljoradnjom. Jedna od nerešenih misterija je tragičan kraj Tomke mlađeg koga su nakon rata 1944. likvidirale nove vlasti. Ostalo je zabeleženo da se ovaj sveštenik nikada nije bavio politikom niti se u tom smislu na bilo koji način opredeljivao.

- Još nisam sve istražio,ali pretpostavljam da je on stradao greškom, kaže g. Halas.

Tri godine kasnije 1947. za sveštenika je došao Antal Kočiš koji je službovao sve do smrti 1987. godine.

Veoma je zanimljiva i pojava prvog jugoslovenskog reformatskog episkopa Šandora Agoštona. On je nalkon raspada Austro ugarske 1918. godine uspeo da osnuje jugoslovensku episkopiju.

- Iako se veoma trudio i bio čovek od velikog ugleda kod tadašnjih jugoslovenskih vlasti, Agošton nikada nije uspeo da nauči srpski jezik. Jedno vreme je čak na svoju inicijativu proveo u jednom od fruškogorskig pravoslavnih manastira kako bi sebe privoleo na učenje. Na nesreću, tamo je sreo jednog monaha koji je bio poreklom iz Bačke i znao mađarski. Episkop se družio samo sa njim i naukovanje je propalo, kaže Bela Halas.

Popout svojih prethodnika g. Halas je nepoosredan i srdačan čovek. Odlično poznaje svoje vernike, uglancao je svoj mađarski po pravilima specifične akcentuacije vojlovačkih Sekelja.  Kaže da je to veoma dobar i gostoljubiv svet.

- Ono što mi se ne sviđa je sve manji broj vernika. Sele se, odlaze u Mađarsku, Švedsku, zemlje zapadne Evrope. Razumem ih ali ne odobravam. Ja sam rođen u jugoslaviji i ovo je moja zemlja. Ovde ću i ostati, bez obzira na sve.