BESEDA ZA PRVU PROSLAVU DANA POLICIJE

u MUP- u PANČEVO

Dame i gospodo, dragi gosti i prijatelji,

već samo moje prisustvo i učešće u ovoj proslavi jasno govori da duvaju sasvim novi vetrovi koje smo dugo iščekivali. Pitate se, možda, šta će jedan glumac u ovom svečanom trenutku kada policija svekolike Srbije obeležava svoj novoustanovljeni praznik? Gospodo draga, stvar je vrlo jasna! Još u predprošlom veku stigao je tatarskom poštom jedan brzojav u našu varoš da pančevačka policija bude ljubezna i obavesti vrhunsku komandu Graničarskog puka u Temišvaru:"Da li je jedan glumac, poharao jednog građanina u Pančevu"?, što svedoči da je u Pančevu još daleke 1755. godine bilo i policije i glumaca a bogami i lopova u čemu ova varoš nikad nije oskudevala. Nama, potonjima žiteljima ove varoši, ostaje za utehu da je dotični akter, moj kolega, dakle, bio pripadnik nemačkog naciona a ne srpskog.No,i pored toga, ja sam danas ovde da tu nepravdu na oklevetanog kolegu posle dva i po veka otklonim. Nikad se u arhivama grada nije našao podatak da je neki glumac iz tog perioda učinio to nedelo i poharao nekog od uglednih Pančevaca. Može biti, ako je bio gladan, jer su glumci kroz istoriju večito gladovali, maknuo kome veknu hleba. Ali to je kao i krađa lubenice u sred njive bostana u avgustu mesecu, pa stoga, javno skidam ljagu sa mog nabeđenog kolege.

Naša varoš je još po oslobođenju od Turaka 1716. godine, pod komandom Eugena Savojskog, dobila svoju samoupravu pa samim tim i svoju policiju, to jest feldžandarmeriju, koja je noću štitila narod Pančevački od raznih vagabunda. Tih godina, Pančevo je imalo dve opšine, srpsku, to jest Gornju varoš i nemačku, ili Donji grad. Srpski živalj , kojeg je u Pančevu bilo više od polovine, stalno je mislio na svoju državu maticu.U znak dubokog nacinalnog osećanja prema svemu što je srpsko, podigao je crkvu sa dva tornja. 1804.godine je počela gradnja a Karađorđe je lično dao građu za njenu izgradnju. Dva tornja su simbol jednog naroda kao rascepljen hrast gromom pogođen i koji je bio primoran da sa svojim Patrijarhom Čarnojevićem ode sa svojih ognjišta, pred sumrak sedamnaestog veka, na sever. Crkva je bila gotova 1811. godine a Pančevo je dobilo gramatu 1794. godine da se može gradom zvati i to od carstvujušće Vijene.

U tom periodu naša braća u Srbiji dižu ustanak pod već narečenim Voždom 1804. godine. Bogati Pančevci šalju xebanu, to jest municiju i novac Karađorđu i pomažu koliko mogu. Mi i Zemunci smo se u tome najviše istakli. Otuda i Voždova pošiljka hrastove građe za crkvu.

Iste godine kada je izgrađena crkva sa dva tornja u Pančevu, Skupština ustaničkih starešina u Beogradu je 8. januara, po starom kalendaru, a 21. januara, po novom kalendaru, 1811.godine održala zasedanje na kojem je izvršena prva reorganizacija vlasti posle Nemanjićke Srbije, posle pet vekova ropstva.. Na istoj skupštini donešen je novi ustav, novo državno uređenje, i na kome je Đorđe Petrović, Crni Đorđe, Karađorđe postavljen za poglavara Srbije i glavnokomandujućeg cele ustaničke vojske. Praviteljstvujušći sovjet je prepravljen u Veliki zemaljski sud i šest popečateljstva to jest ministarstva. Za prvog popečatelja, to jest ministra unutrašnjih dela, bio je postavljen "popečatelj za vnutrena dela, Jakov Nenadović, junak iz Prvog srpskog ustanka, mlađi brat Alekse Nenadovića.

Jakov, Aleksa i Mateja su poreklom iz čuvene porodice Nenadović iz Brankovine. Svako od njih je za sva vremena zadužio svoj narod. Jakov je na primer ušao u srpsku istoriju i kao vojskovođa, diplomata i političar. Bio je poznat i kao prvi srpski artiljerac, komandant prve srpske artiljetije koja je gađala Turke iz jednog trešnjevog topa. Bio je predsednik Praviteljstvujušćeg sovjeta kao i komandant drinskih graničara. U spomen na taj dan, dakle, eto, današnji dan je uzet da u buduće bude dan kada će MUP Srbije proslavljati kao svoj praznik. Skoro će 200 godina od kada Srbi imaju svoju policiju. Tokom ova dva veka srpski narod ju je različito i nazivao: stražari, panduri, policaji, vojeni činovnjaci, noćni stražari, žandarmi, sejmeni, policajni službenici, crnogorski žandari, vojvođanski žandari, stražari, (e to je bio i moj deda Milan Zepča koji je pre rata čuvao u Pančevačkom zatvoru komuniste od 1920. do 1941.,do upada fašista u Pančevo. Bio je žandarmeriski podnarednik i komandir straže u Pančevačkom zatvoru i puštao iz apsa komuniste na njihove pokrajinske i okružne sastanke na časnu reč na 24 sata. Komunci su u to vreme bili čestit svet i nikad nisu kasnili. Onoliko koliko je deda Milan imao sati dežurstva toliko su trajali i njihovi marksistički kružoci. O svemu tome je lepo napisao naš književnik Mladen Markov u prilogu za istoriju Pančeva: "Šta sa otaxbinom?" ), pa su ih zvali Nedićevi stražari, pa ratni narodni milicioneri, pa milicionari, pa specijalci i sad su opet ko i svugde u svetu, policajci od, 1995. godine.

Postoji jedna knjiga o liku i delu srpskog policajca. To je dnevnik najvećeg srpskog policajca Tanasija Milenkovića, najobrazovanijeg srpskog policajca svog vremena, koji je pisao svoja sećanja iz policijske prakse od 1870. do 1906. Bio je načelnik beogradske policije i pomoćnik ministra unutrašnjih dela kraljevine Srbije pod Obrenovićima. Nikad se grešnik nije ženio, službe radi, i na kraju se samoubio. Knjiga nosi naziv "Tasin dnevnik" i toplo je svim pripadnicima MUPa srdačno preporučujem.

Postoje razne priče o policajcima iz naše varoši iz prošlosti. Uglavnom su to surove i ružne priče o nedelima fašističke policije za vreme okupacije. To su sve bila čeda Dr. Juraja Špilera, profesionalnog policajca koji je pre rata bio načelnik policije u Osijeku, za vreme fašizma komandant fašističke policije u Petrovgradu i strah i trepet za sve rodoljube i mom Banatu tih godina. Po oslobođenju, ponudio se Špiler da služi novoj komunističkoj vlasti, sa izgovorenom rečenicom: "Gospodo ja sam profesionalni policajac, moje je da služim onog ko vlada!" Naravno, da nije služio novodošavšu partizanku vlast.

Na suprot njemu, mi stariji Pančevci, zapamtili smo milicajca Brku koji je u to vreme, pedesetih godina, na plavom motociklu bio strah i trepet za nesavesne vozače i kriminalce. Žao mi je, ime mu nisam zapamtio. Svi smo ga zvali samo jednostavno:"Brka" i on se na taj nadimak i odazivao a bio je i čuven po rečenici: " Sve možeš da mi psuješ, i majku i oca i sestru i brata samo u revoluciju nemoj da mi diraš, obro si zelen bostan. Tu sam Tučin, ode glava!"

Zapamtili smo i prošle godine umrlog Božidara Maksimovića koji je bio zakon u Pančevačkom Teksasu, u Dolovu, zatim čika Babića, predratnog žandrmeriskog narednika a koji je udario temelje odeljenju za krvne delikte u posleratnom Pančevu, i mnoge druge koji su došli u našu varoš, zavoleli je i tu ostali. Molim da mi oproste oni koji su prisutni i koje ne spominjem jer su na svu sreću još živi.

Nadam se da će vraćanjem stare prakse, uvođenjem pozornika policajca iz kvarta, svaki kraj Pančeva imati svog ne samo čuvara već i komšiju, drugara, sabrata i prijatelja. Neka ova moja mala beseda o čuvarima zakona bude početak jednog sasvim novog doba koji je već davno ustanovljen u zemljama Evrope, živeli mi na mnogaja ljeta!

Vaš Miroslav Žužić

pančevački glumac

i hroničar