Afbeeldingen op trotseerloodjes
Op trotseerloodjes staan vaak verschillende dingen afgebeeld. Veel van de zaken die afgebeeld zijn, zijn vaak streek- of stadsgebonden. Hieronder voorbeelden van veel voorkomende of opvallende afbeeldingen, met vermelding van de herkomst.
Gekruisde soldeerbouten Op veel trotseerloodjes komt dit voor, maar het gebied waar het bijna exclusief gebruikt is is de kop van Overijssel, vooral in de stad Zwolle, zie daar ook voor meer voorbeelden. Ook in de rest van het land worden gekruiste soldeerbouten wel gebruikt, maar meer sporadisch. |
Leihamer Ook de leihamer (een typisch instrument van de leidekker) werd vaak afgebeeld op trotseerloodjes omdat het beroep van loodgieter en leidekker vaak door dezelfde persoon werden uitgeoefend. Meestal werd dit instrument centraal en groot afgebeeld op de loodjes. In de provincie Groningen is dit vrijwel de enige voorkomende versiering op trotseerloodjes, maar ook in andere streken werd de leihamer veelvuldig afgebeeld in de 18e en 19e eeuw. Het voorbeeld hiernaast komt uit Groningen. |
Waterpomp De waterpomp wordt vaak centraal afgebeeld op trotseerloodjes omdat de loodgieter vroeger ook vaak pompenmaker was. In de noordelijke provincies (Groningen, Friesland, Overijssel) wordt de waterpomp vrijwel niet gebruikt als afbeelding, maar in de andere streken wordt de afbeelding in de 18e eeuw vaak gebruikt. Hiernaast een voorbeeld uit Enkhuizen, herkenbaar aan de vorm. In Leiden werd de waterpomp gedurende een periode naast een leihamer afgebeeld, zie hiervoor de voorbeelden bij Leiden. |
Vele verschillende gereedschappen Er worden vele soorten gereedschap op trotseerloodjes afgebeeld. Voorbeelden zijn: soldeerbouten in verschillende vormen, leihamer en leimes, winkelhaken, pompen, passers, een leien dak. Er zijn echter loodjes waar alles tezamen op afgebeeld staat en deze loodjes komen vrijwel uitsluitend uit Delft en omgeving. In alle andere plaatsen worden meestal maar 1 of 2 van deze gereedschappen samen afgebeeld op een loodje. |
Stadswapens Op oudere loodjes worden nog wel eens het stadswapen gebruikt. Zo bestaan er loodjes van o.a. Amsterdam, Utrecht en Gouda met het stadswapen. In een stad als Hoorn werd in de 18e eeuw de hoorn vaak afgebeeld op de loodjes. Tevens in het naburige Enkhuizen werd vaak het stadswapen (3 gekaakte haringen) afgebeeld. In het algemeen werden in de Noordelijke provincies (Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel) dit gebruik niet toegepast. Afgebeeld is een loodje uit Hoorn. |
Pompstokken De pompstok is een manshoge ijzeren staaf met bolvormige verzwaringen, die dient om verstopte pompbuizen door te steken. Alleen in Amersfoort en omgeving wordt de pompstok afgebeeld. Mogelijk is dit een voor Oost-Utrecht specifiek instrument: het snel toestromende Artesische water in dit gebied nam nogal wat zand mee, waardoor in deze streek verstoppingen in de buis konden ontstaan. Afgebeeld voorbeeld komt van de Cunerakerk uit Rhenen. |
Monogrammen Sierlijke monogrammen van ineengevlochten letters werden op trotseerloodjes enkel in één plaats gebruikt: Enkhuizen. Uit deze stad zijn meerdere loodjes bekend met dit soort afbeelding. Zie hiernaast voor een voorbeeld. |
Handmerken of Huismerken Een handmerk was een persoonsgebonden merkteken dat door analfabeten in de middeleeuwen werd gebruikt om akten te "ondertekenen". Het handmerk is waarschijnlijk voortgekomen uit het huismerk. Voor een uitgebreidere uitleg, zie Wikipedia's Handmerk en Huismerk . Ook op oude trotseerloodjes worden handmerken aangetroffen. Voorbeelden zijn te noemen uit Kampen, Rotterdam, Utrecht, Enkhuizen, Blokker (zie hier ook voor voorbeelden). Het zijn vrijwel uitsluitend 17e-eeuwse loodjes waar het handmerk op gebruikt werd. Hiernaast een voorbeeld uit Utrecht. |
Halve adelaar / type wapenschild Trotserloodjes zoals hiernaast afgebeeld komen enkel voor in de provincie Friesland. Vooral in de 17e en 18e eeuw as het de traditie om loodjes uit te voeren als een soort heraldisch wapenschild met veelvuldig gebruik van de halve adelaar van Friesland. |