Brani in latino sulle api

1. Libro I, capp. 37 - 39

De apium castris

Apibus stationem non longe a domnicalibus uel in horti parte secreta et aprica et a uentis remota et calidiore locare debemus, quae in quadratam constituta mensuram fures et accessus hominum pecudumque submoueat. Sit abundans floribus, quos uel in herbis uel in fructibus uel in arboribus procuret industria. [2] Herbas nutriat origanum, thymum, serpillum, satureiam, melisfyllum, uiolas agrestes, asfodilum, citreaginem, amaracum, hyacinthum, qui iris uel gladiolus dicitur similitudine foliorum, narcissum, crocum ceterasque herbas suauissimi odoris et floris. In fructibus uero sint rosae, lilia, uiolae flauae, rosmarinus, ederae: in arboribus zizyfus, amygdalus, persicus, pirus pomiferaeque arbores, quibus nulla amaritudo respondet flore desucto: siluestria uero glandifera robora, terebinthus, lentiscus, cedrus, tilia, ilex minor et linus. Sed taxi remoueantur inimicae. [3] Primi saporis mella thymi sucus effundit, secundi meriti thymbra, serpillum uel origanum, tertii meriti rosmarinus et satureia. Ceterea ut arbutus et olera saporem rustici mellis efficiunt. Sint autem arbores a septemtrionali parte dispositae. Frutices atque uirgulta ordines suos sub maceriis exequantur. Herbas deinde plano post frutices conseremus. Fons uel riuus huc conveniat otiosus, qui humiles transeundo formet lacunas, quas operiant rara et transuersa virgulta sedes tutas apibus praebitura, cum sitient. [4] Sed ab his apium castris longe sint omnia odoris horrendi, balneae, stabula, coquinae fusoria. Fugemus praeterea animalia, quae sunt apibus inimica, lacertos et blattas et his similia. Aves etiam pannis et crepitaculis terreamus. Purus custos frequens et castus accedat habens noua aluearia praeparata, quibus excipiatur exanimum rudis iuventus. [5] Vitetur odor coeni et cancer exustus et locus, qui ad humanam uocem falsa imitatione respondet. Absint et herbae tithymallus, elleorum, thapsia, absinthium, cucumis agrestis et omnis amaritudo conficiendae aduersa dulcedini.[6] (XXXVIII) Alvearia meliora sunt, quae cortex formabit raptus ex subere, quia non transmittunt uim frigoris aut caloris. Possunt tamen et feruilis fieri. Si haec desint, salignis uiminibus fabricentur uel ligno cauatae arboris aut tabulis more cuparum. Fictilia deterrima sunt, quae et hieme gelantur et aestate feruescunt. [7] (2) Sed inter ea loca, quae muniri debere praecepi, podia ternis alta pedibus fabricentur inducta testaceo et albario opere leuigata propter lacertorum ceterorumque animalium noxam, quibus est moris inrepere: et supra haec podia aluearia conlocentur ita, ut non possint imbre penetrari, spatiolis inter se patentibus segregata. Angustus tamen aditus admittat examina propter frigoris et caloris iniuriam. Sane uentis frigidioribus altus paries resistat, qui locum possit defensis sedibus apricare. [8] (3) Aditus omnes soli obponantur hiberno, qui in uno cortice duo uel tres esse debebunt ea magnitudine, quae apis formam non possit excedere. Sic enim noxiis animalibus ingressu resistetur angusto: uel si apes obsidere uoluerint, exeuntes alio, cum non defuerit, utentur egressu.

(XXXIX). De apibus emendis.

Apes si emendae sunt, prouideamus, ut plena aluearia conparentur: quam rem uel frequentia monstrat commeantis ac remeantis examinis: ex uicina potius quam longinqua regione, ne aeris nouitate temptentur. Si uero longius aduehendae sunt, collo nocte portentur: nec conlocare nec aperire aluearia nisi uespere instante debemus. [2] Speculemur deinde per triduum, ne omne ianuas suas egrediatur examen. Hoc enim signo fugam meditantur adsumere. Contra haec uel cetera suo unaquaeque mense reddemus. Tamen creduntur non fugere, si stercus primogeniti uituli adlinamus oribus uasculorum.

2. Libro IV, cap. 15

De apibus

Hoc mense (mensis martius) maxime apibus solet morbus incumbere. Nam post hiberna ieiunia tithymalli et ulmi amaris floribus, qui prius nascuntur, avidius adpetitis solutionem ventris incurrunt et pereunt, nisi adfueris velocitate remedii. Praebebis ergo mali granati cum uino amineo grana contrita uel uuae passae cum rore syriaco et austero uino uel simul omnia leuigata et incocta uino aspero: quae deinde in ligneis canalibus refrigerata ponantur. Item rosmarinus aqua mulsa decoctus congelatur et in imbrice ponitur sucus huiusmodi. [2] Quod si horridae uidentur atque contractae torpere silentio et mortuarum corpora frequenter efferre, canalibus ex canna factis mel cum gallae puluere uel siccae rosae coctum debebis infundere. Illud ante omnia expediet, ut putres partes fauorum uel uacuas ceras, quas aliquo casu examen ad paucitatem redactum non ualebit inplere, semper recidas acutissimis ferramentis subtiliter, ne mota alia pars fauorum cogat apes domicilia concussa deserere. Nocet apibus plerumque felicitas sua. [3] Nam si nimiis floribus annus exuberat, dum solam curam gerendi mellis exercent, de prole nil cogitant: cuius omissa reparatione populus idem labore confectus extinguitur totius gentis exitio. Itaque cum mellis nimietatem uideris ex florum grandi et continua messe defluere, interiectis ternis diebus clauso foramine non eas patiaris exire. Ita ad generandam subolem conferentur. [4] Nunc circa calendas apriles curandi sunt aluei, ut omnia purgamenta tollantur et sordes, quas tempus contraxit hibernum et uermiculi et tineae et araneae, quibus corrumpitur usus fauorum, et papiliones, qui uermiculos stercore suo faciunt nasci. Tunc fumus incensi sicci bubuli stercoris adhibeatur, qui aptus est apium saluti: quae purgatio frequenter usque in autumni tempora celebretur. Haec omnia ceteraque efficies castus et sobrius et alienus a balneis uel a cibis acribus et odoris inmundi atque omnibus salsamentis.