Cimone

 

Cimon, Miltiadis filius, Atheniensis, duro admodum initio usus est adulescentiae. Nam cum pater eius litem aestimatam populo solvere non potuisset ob eamque causam in vinclis publicis decessisset, Cimon eadem custodia tenebatur neque legibus Atheniensium emitti poterat, nisi pecuniam, qua pater multatus erat, solvisset. 2 Habebat autem matrimonio sororem germanam suam nomine Elpinicen, non magis amore quam more ductus. Namque Atheniensibus licet eodem patre natas uxores ducere. 3 Huius coniugii cupidus Callias quidam, non tam generosus quam pecuniosus, qui magnas pecunias ex metallis fecerat, egit cum Cimone, ut eam sibi uxorem daret: id si impetrasset, se pro illo pecuniam soluturum. 4 Is cum talem condicionem aspernaretur, Elpinice negavit se passuram Miltiadis progeniem in vinclis publicis interire, quoniam prohibere posset, seque Calliae nupturam, si ea, quae polliceretur, praestitisset.

Cimone, figlio di Milziadel, Ateniese, ebbe una prima giovinezza molto dura: siccome il padre non aveva potuto pagare allo Stato la multa fissata e per questo motivo era morto in ceppi, Cimone era tenuto parimenti in prigione e in base alle leggi ateniesi non poteva essere liberato, se non avesse pagato la multa inflitta al padre. 2 Aveva però sposato la sorella consanguinea, di nome Elpinice, più per usanza che per amore; di fatti ad Atene è lecito sposare la sorella nata dallo stesso padre. 3 Un certo Callia, uomo non tanto nobile, quanto ricco, che aveva fatto molti soldi con le miniere, desideroso di sposare costei, trattò con Cimone per averla in moglie: se l'avesse ottenuta, avrebbe pagato lui la multa al suo posto. 4 Cimone non ne voleva sapere di un tale patteggiamento, ma Elpinice disse che non avrebbe permesso che la stirpe di Mílziade si estinguesse in un carcere dello Stato, dato che poteva impedirlo e che avrebbe sposato Callia se avesse dato quello che prometteva.

 

 

Tali modo custodia liberatus Cimon celeriter ad principatum pervenit. Habebat enim satis eloquentiae, summam liberalitatem, magnam prudentiam cum iuris civilis tum rei militaris, quod cum patre a puero in exercitibus fuerat versatus. Itaque hic et populum urbanum in sua tenuit potestate et apud exercitum plurimum valuit auctoritate. 2 Primum imperator apud flumen Strymona magnas copias Thracum fugavit, oppidum Amphipolim constituit eoque X milia Atheniensium in coloniam misit. Idem iterum apud Mycalen Cypriorum et Phoenicum ducentarum navium classem devictam cepit eodemque die pari fortuna in terra usus est: 3 namque hostium navibus captis statim ex classe copias suas eduxit barbarorumque maximam vim uno concursu prostravit. 4 Qua victoria magna praeda potitus cum domum reverteretur, quod iam nonnullae insulae propter acerbitatem imperii defecerant, bene animatas confirmavit, alienatas ad officium redire coegit. 5 Scyrum, quam eo tempore Dolopes incolebant, quod contumacius se gesserant, vacuefecit, sessores veteres urbe insulaque eiecit, agros civibus divisit. Thasios opulentia fretos suo adventu fregit. His ex manubiis arx Athenarum, qua ad meridiem vergit, est ornata.

Liberato in tal modo dalla prigione, Cimone arrivò al potere rapidamente. Era dotato, infatti, di buona eloquenza, di grandissima generosità, di notevole perizia sia del diritto civile che dell'arte militare, perché fin da piccolo era stato col padre in mezzo agli eserciti. Così tenne in suo potere il popolo della città e godette presso l'esercito di un grandissimo prestigio. 2 Dapprima come comandante mise in fuga presso il fiume Strírnone un grande esercito di Traci, fondò la piazzaforte di Anfipoli e inviò colà, per costituirvi una colonia, diecimila Ateniesi. Ancora presso Mícale vinse e catturò una flotta di duecento navi di Ciprioti e Fenici e nella stessa giornata conseguì un pari successo sulla terraferma. 3 Infatti, catturate le navi dei nemici, fece subito sbarcare dalla flotta le sue truppe e in un solo assalto annientò una grandissima moltitudine di barbari. 4 Con questa vittoria si impadronì di una grande preda e mentre tornava in patria, dato che alcune isole si erano ribellate per la durezza del dominio ateniese, riaffermò il potere su quelle ben disposte, costrinse all'obbedienza le ribelli. 5 Spopolò Sciro, che allora era abitata dai Dòlopi, perché si erano comportati in modo arrogante, cacciò dalla città e dall'isola i vecchi abitanti, divise i campi tra i cittadini ateniesi. Appena arrivato, vinse gli abitanti di Taso, fiduciosi nella loro ricchezza. Con questo bottino fu adornata la rocca di Atene, nella parte meridionale.

 

 

Quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, quam pater suus ceterique Atheniensium principes. Nam testarum suffragiis, quod illi `ostrakismon' vocant, X annorum exsilio multatus est. 2 Cuius facti celerius Athenienses quam ipsum paenituit. Nam cum ille animo forti invidiae ingratorum civium cessisset bellumque Lacedaemonii Atheniensibus indixissent, confestim notae eius virtutis desiderium consecutum est. 3 Itaque post annum quintum, quam expulsus erat, in patriam revocatus est. Ille, quod hospitio Lacedaemoniorum utebatur, satius existimans contendere Lacedaemonem, sua sponte est profectus pacemque inter duas potentissimas civitates conciliavit. 4 Post, neque ita multo, Cyprum cum ducentis navibus imperator missus, cum eius maiorem partem insulae devicisset, in morbum implicitus in oppido Citio est mortuus.

Siccome aveva grazie a queste imprese una posizione di assoluto predominio nella città, incappò nella stessa malevolenza di suo padre e degli altri capi ateniesi; e così fu condannato con il suffragio dei cocci [che loro chiamano ostracismo] all'esilio di dieci anni. 2 Del fatto però si rammaricarono prima gli Ateniesi che lui stesso. Infatti egli affrontò con animo forte l'invidia dei concittadini ingrati, e quando gli Spartani dichiararono guerra agli Ateniesi, subito fu rimpianto il suo ben noto valore. 3 Così cinque anni dopo che era stato bandito, fu richiamato in patria. Siccome aveva rapporti di ospitalità con gli Spartani, ritenendo preferibile venire ad uno scontro, di sua iniziativa parti per Sparta e combinò la pace tra le due potentissime città. 4 Non molto dopo, mandato a Cipro come comandante con duecento navi, conquistò la maggior parte dell'isola, ma poi cadde ammalato e mori nella città di Cizio.

 

 

Hunc Athenienses non solum in bello, sed etiam in pace diu desideraverunt. Fuit enim tanta liberalitate, cum compluribus locis praedia hortosque haberet, ut numquam in eis custodem imposuerit fructus servandi gratia, ne quis impediretur, quo minus eius rebus, quibus quisque vellet, frueretur. 2 Semper eum pedissequi cum nummis sunt secuti ut, si quis opis eius indigeret, haberet, quod statim daret, ne differendo videretur negare. Saepe, cum aliquem offensum fortuna videret minus bene vestitum, suum amiculum dedit. 3 Cotidie sic cena ei coquebatur, ut, quos invocatos vidisset in foro, omnis devocaret; quod facere nullo die praetermittebat. Nulli fides eius, nulli opera, nulli res familiaris defuit; multos locupletavit; complures pauperes mortuos, qui unde efferrentur, non reliquissent, suo sumptu extulit. 4 Sic se gerendo, minime est mirandum, si et vita eius fuit secura et mors acerba.

Gli Ateniesi lo rimpiansero a lungo non solo in guerra ma anche in pace. Fu infatti così generoso che, possedendo in parecchi luoghi orti e poderi, non vi pose mai un custode a protezione dei prodotti, perché tutti potessero goderne a volontà. 2 Sempre lo seguivano dei servi con monete, perché, se qualcuno avesse bisogno del suo aiuto, avesse di che dargli subito, per non dare l'impressione, rimandando ad altro tempo, di un rifiuto. Spesso, vedendo qualcuno colpito dalla fortuna, male in arnese, gli dette il suo mantello. 3 Ogni giorno si faceva preparare un pranzo tale da poter invitare a casa sua tutti quelli che avesse incontrato nell'agora privi di invito e non c'era giorno che tralasciasse di farlo. A nessuno venne meno la sua lealtà, il suo aiuto, il suo patrimonio; molti arricchì; a parecchi morti poveri che non avevano lasciato di che esser seppelliti, fece il funerale a sue spese. 4 Comportandosi così, non c'è da stupirsi affatto se la sua vita fu tranquilla e la sua morte dolorosa.