Nòte an general an sla métrica
Ambelessì i stoma nen a fela tant longa. A-i son vaire studi an sla Métrica Latin-a, vàire 'dcò an sla Métrica Italian-a. Mi, a dì la vrità, i son nen documentame vàire an sla Metrica Piemontèisa, che a-i son, dal moment che la poesìa piemontèisa a l'é motobin svilupà, e sòn da quaich sécol, e son ëdcò bin fàit. Tuti jë studi su st'argoment a deuvro parolasse complicà, ma sì is limitoma a dé quàich idèja 'd base, pì che d'àutr për ilustré 'l travaj ch'i l'oma fàit (ò sërcà 'd fé) voltand an Piemontèis poesìe latin-e rispetant la Métrica Latin-a, suponend ch'a sio lesùe con l'istéssa cadensa, e sërcand ëd vëdde còs a-i sucedìa.
Antant i disoma che 'l termo "Métrica" a arciama sùbit un "sistéma 'd misura", e doca quaicòs ëd sientìfich. Ògni sistema 'd misura a l'ha quaicòs da misuré e n'unità ëd misura. I voroma nen intré an discussion pì gròsse che noi, e is limitoma a dì còsa e comà as misura.
Prima còsa ch'a peul anteressé a l'é quant a duro le vocaj, e an particolar quant a duro ant le sìlabe, e quant a duro le sìlabe and le paròle. A l'é ciàir che as parla nen ëd temp assolut, përché un a peul parlé ampressa ò pian an disend j'istésse còse, ma ëd durà relative. An assolut na vocal a l'é comprensìbil e dëstinguìbil da j'àutre cand a son stàit emëttù tanti perìod d'onda, për ògni onda elementar componenta, a basta per diferensiela da n'àutra vocal, (sì a intra an geugh lë svilup an série 'd Fourier dla forma d'onda fònica), e sto temp a dipend da com a l'é aùssa ò greva la vos ch'a parla, e da soe caraterìstiche, che a son motobin përsonaj. A venta peui nen dësmentié che, ant ògni comunicassion, mach chi a parla a basta nen: a venta 'dcò che a sia "capì " da chi a lo scota, e sòn a val, an particolar, për la poesia. As trata donca ed temp convensional, calibrà an sla vos ëd chi a parla, da com a l'édësciolà chi a scota, e bin pì longh dël temp mìnim da na mira técnica.

La métrica

Preàmbol general.
Disoma sùbit che la Metrica Latin-a a l'é bin diferenta da cola Italian-a e da cola dovrà an Piemontèis.
La métrica italian-a as basa an 's n'alternansa rìtmica ed sìlabe tòniche e àtone, su d'un vers con un nùmer ed sìlabe costant e con posission fìsse dj'acsan tònich. A càmbia nen l'acsan gramatical dle paròle. Sovens a deuvra la rima, che a soa vira a peul esse organisà an diferente manere.
La metrica latin-a. anvece, as basa an sla durà dij son che a formo 'l vers, ognidun ch'a peul esse longh opura curt, e për sòn un dàit tipo 'd vers a l'ha nen un nùmer costant ëd sìlabe. J'acent rìtmich a l'han nen na posission fissa. L'acentassion gramatical dle paròle a peul esse cambià. As deuvra nen la rima.
I l'oma scrivù an prinsìpi che a venta nen pijé tròp an sël seri lòn ch'as treuva an sto sit, che a l'é na dësmora da tabarluch (an pension). I voroma prové a volté an Piemontéis componiment poétich dij clàssich latin, vardand ëd rispeté la Metrica Latin-a e magara trové na solussion che a rispeta 'dcò la metrica italian-a, ma l'essensial a l'é prové a rispeté la cadensa latin-a.

Longhëssa dle sìlabe.
As supon che na vocal, an general, a peussa esse longa ò curta, ma pì precis che a peussa esse pronunsià longa ò curta. Sòn a dipend da la sìlaba andova as treuva, e ant la paròla andova as treuva. La silaba midema a peul dovré nen na vocal ma un ditongh, che a l'é già sùbit candidà a comportésse nen coma doe vocaj separà, ma coma vocal longa. A l'é stàit assegnà un valor ëd durà nen a la vocal daspërchila, ma a la sìlaba andova as treuva. A l'é donca stàit stabilì che a-i son silabe curte e silabe longhe, ma sòn a val, pì che tut, an Latin, dal moment che, pr'esempi, an Italian a l'é nen codificà cand na vocal a peussa esse longa à curta, e a l'istéssa manera, a l'é nen fàcil stabilì se na silaba a l'é longa ò curta.
Noiàutri i tnima present, ambelessì, le régole che as deuvro an Latin an sto cas, ma arporté tute coste régole a l'é pitòst complicà. A compliché ancura 'd pì le còse a-i é che la division an sìlabe an Latin a l'é diferenta che an Italian e an Piemontéis, che i lLatin a destingoìo nen vàire fra U e V e che ij Piemontèis, giusta per nen esse da meno, an vàire situassion a dàn a la litra V el valor U (an sòn a son mantnùsse davzin al Latin pì che j'Italian), e dle vire a venta scrivlo ma as pronunsia pròpi nen. A-i é peui la Ë che a l'é na vocal motobin curta, ma che sovens a pòrta l'acent tònich dla paròla, e la relativa sìlaba as dirìa pròpi ch'a l'é longa, mentre a l'é curta (ma a l'é na vocal an pì) cand a serv per la pròstesi.
Për fortun-a la métrica latin-a i la pijoma parèj com a l'é, da la poesìa da tradùve e da com a l'han tramandanla jë studios. Për arpete l'istessa métrica an Piemontèis a venta fé un bél ëstudi an sla prosodìa piemontèisa, che i armandoma a d'àutre version del sit. Per adéss is limitoma a sërché d'arpéte la cadensa dij vers, com i l'oma dit prima.
Ma tornoma a nòstra misura:

La misura
I ciamoma mora opura temp la durà convensional dla sìlaba curta. Soa durà an termo assolut a dipend da la velocità che un a deuvra a parlé.
Na sìlaba curta, arpresentà coma : a dura donca na mora mentre na silaba longa arpresentà coma : as fà echivalenta a doe more. Na sìlaba longa acentà a ven arpresentà coma : .
La mora a l'é donca l'element mìnim, ma 'l vers a ven costruì con "mon elementar", che a son grup ëd sìlabe, che a-j diso pé. Ij tipo 'd pé pì amportant a son sés, e notaman:
- dàtilo formà da na sìlaba longa e doe curte (a dura donca quat more). Arpresentà coma :
- spondé formà da doe sìlabe longhe (a dura donca 'dcò chièl quat more). Arpresentà coma :
- troché formà da na sìlaba longa e un-a curta (a dura donca tre more). Arpresentà coma :
- giàmb formà da na sìlaba curta e un-a longa (a dura donca tre more). Arpresentà coma :
- tribrach formà da tre sìlabe curte (a dura donca tre more). Arpresentà coma :
- anapist formà da doe sìlabe curte e un-a longa (a dura donca quat more). Arpresentà coma :
A-i son donca vàire tipo 'd vers che a peulo esse componù da costi mon elementar. Arcordoma che, coma régola general, na sìlaba longa a ten ël pòst ëd doe curte.

Ij vers
I comensoma a consideré ël vers ciamà "esàmetro". Sto vers as ës-ciama parèj përchè a l'é fàit da ses "pé ". Coma base ij prim sinch pé a son "dàtilo" mentre 'l sest al'é ò në "spondé " opura un "troché " e sòn a dis che l'ùltima sìlaba dël vers a-i n'anfà nen se a l'é longa ò curta. Ij prim quat "dàtilo" e, bin pì da rair, ëdcò ël quint (ma sì i lo pijoma sempe coma "datilo"), a peulo esse sostituì da në "spondé". Se as considera che almanch ël quint pé a sia "dàtilo", as và da 13 a 17 sìlabe per sto vers. As peul noté che le more dë sto vers a son. ant ògni cas, 23 opura 24, dal moment che l'ùltim pé a peul esse da tre ò da quat more. Se però la mora che a manca a l'é an fond al vers, ël ritm a ven nen dësturbà.
Soa arpresentassion a l'é :
L'acent rìtmich a casca an sla s'laba longa dij dàtilo e an sla prima sìlaba djë spondé. La vos as àussa 'd ton su coste sìlabe per calé an sle sìlabe nen tòniche. Sòn, an Latin, a peul sposté l'acent gramatical dle paròle.
A-i é "n'interferensa" fra le paròle an certe circostanse. Pr'esempi se na paròla a finiss për vocal opura na vocal + m , e cola dòp a comensa 'dcò për vocal, le doe a conto per un-a sola, che a l'é la sconda (sòn a-j diso "sinalefe"). Se però la sconda vocal a l'é na "e" inissial ëd na vos dël verb "esse", antlora a l'é costa che a conta nen (sòn a-j diso "aféresi"). A peul però 'dcò capité che le doe vocaj as manten-o coma valor métrich e antlora as sòn as ës-ciam "iato". A peul ëdcò capité che doe vocaj davzin ch'a sio nen ditong, as, fondo ant un ùnica sìlaba (sòn a-j diso "sinizesi").
Sto vers a conten ëd pàuse rìtmiche, dite "cesure" che a càpito a la fin 'd na paròla e a metà d'un pé, opura as diso "diéresi" se a càpito a la fin ed na paròla che a coincid con la fin d'un pé.. A-i son trè cesure che as peulo trové ant l'esàmetro. dont la prima a l'é dita "semiquinària" përchè a càpita dòp ël quint mes pé, la sconda a l'é dita "semisetnaria" përchè a càpita dòp ël mes pé ch'a fa set, e la tersa a l'é dita "semiternària"përchè a càpita dòp ël ters mes pé. Ansema a costa a peul essie 'dcò na cesura semisetnària.
Adéss i vardoma 'l vers ciamà "pentàmetro". An realtà, ëdcò per sto vers ij pé a sarìo ses, ma doi a son "sòp", e parèj a conto , ansema, per un sol. Sto vers a l'é dividù an doe part da n'interussion a metà che a-j diso "diéresi ", e che a l'é donca sempe semiquinaria. La prima part a l'é fàita da doi pé e mes, dont ij prim doi pé tuti antregh, a peulo esse datilo opura spondé, mentre 'l mes pé final a l'é fàit da na sìlaba longa, marcà da la vos. La sconda metà del vers a l'é coma la prima, con la diferensa che ij doi pé antér a deuvo esse sempe dàtilo.
Soa arpresentassion a l'é :
N'arfinatëssa ëd quàich poeta a l'é dëstaché nòm e agetiv (cand a l'é 'l cas) e butéje a la fin dle doe metà dël pentàmetro. Ëdcò ambelessì i stoma nen a andé pì ant l'ancreus.
Ël "dìstich elegìach " a l'é ël mon ëd base dlë stil elegìach, e a l'é fàit da n'esàmetro segoì da un pentàmetro. I l'avroma donca na sucession ed dìstich elegìach che a formo l'elegìa.
I notoma che le frase, an Latin, a l'han na costrussion che nen sempe a l'é linear coma le nòstre, e con "j'arfinatësse" dla mética a dvento 'ncora pì angarbojà.
Cole che i arportoma ambelessì a son nen giusta tradussion dë test, còsa ch'a sarìa pitòst banal, ma a son arcostrussion an Piemontèis dj'Elegìe, tnisend l'istéssa metrica con na tradussion nen leteral, ma 'l pì davzin possìbil a lòn ch'a l'ha scriovù l'autor.

A comensa sùbit a essie un problema dàit da la strutura gramatical dël Piemotèis. An efét ij pé latin dël dìstich a comenso con na sìlaba longa acentà, mentre tute le vos verbaj piemontèise a comenso con un përnòm verbal che a l'é daspëchièl na sìlaba e che a l'é difìcil che a peussa esse acentà, o macassìa a ven mal poséje ansima la vos. As peul magara geughe an sl'elision, ò evité 'd comensé un pé con un verb.
N'àutra còsa che ij poéta latin a évito, a l'é ed buté monosìlab an fond a le doe part del pentàmetro, e sòn a l'é nen sempe fàcil an Piemontèis, dal moment che le paròle monosilàbiche an Piemontèis a son motobin ed pì che an Latin.
Da ùltim i disoma che a l'é nen sempe fàcil evité, ant ij pont crìtich, l'ambaronésse 'd consonant.