Pasqyra e lendes
Ky libėr nuk mbaron me faqen e fundit si shumė libra tė tjerė. Shkaqet e dukshme tė ngjarjeve shqiptare Interpretimet e ngjarjeve Pėrse socialistėt nuk ishin drejtues tė kryengritjes shqiptare Pse propaganda nė Kosovė ju kundėrvu kryengritjes sė marsit 1997 Thelbi i revoltave popullore Pjekuria e Lėvizjes Kombėtare Pse ju kundervu politika euroamerikane levizjes popullore Klasa politike shqiptare dhe fizionomia e saj Klasė politike me mentalitet primitiv Prognozė politike 1998 Shtet ligjor, miqėsor apo shtet ideologjik ? Naiviteti politik dhe interesat kombėtare |
(1998) Sikur luanėt tė kishin mundėsi
ta shkruanin vetė historinė, ajo do tė ishte ndryshe nga historia qė kanė
shkruar gjuetarėt Redaktor Apostol Duka Recenzent
Frrok Cupi
Shaban Sinani
Naim
Zoto Kopertina :
Vladimir Myrtezai Punoi
nė kompjuter : Florian Haxhihyseni Ky libėr nuk mbaron me faqen e
fundit si shumė libra tė tjerė. Do tė doja tė shfaqja njė vlerėsim mbase tė papritur
pėr lexuesin : ky nuk ėshtė njė libėr pėr tė gjithė Cfarė
paska ndodhur vallė ? Ky libėr ka probleme moshash apo sekreti ?
As njėra e as tjetra. Libri Popull i tradhėtuar i Koēo
Danaj, qė nė titull tregon se nuk mund tė jetė i pėrshtatshėm pėr tė
gjithė. Cila kategori nuk e do kėtė libėr ? 1-Eshtė kategoria popullore e besimtarėve tė ngrohtė.
Kėta janė njerėz tė mirė, por i mėshojnė vetvehtes me tė drejtė dhe pa
tė drejtė, qė ta detyrojnė vehten e tyre tė besojė ato qė thotė dėshira
dhe jo atė qė shikon syri dhe mėndja. Nė Shqipėri tani ka shumė njerėz tė
tillė, sepse sapo ėshtė ndėrtuar njė qeveri e re e pas-krizės mė tė egėr
qė ka parė ky vėnd. Nė kėto kushte njerėzit kanė frikė se mos ju prishet
kjo qeverisje, ose akoma mė keq : se mos ju vjen pėrsėri periudha shkatėrruese
e Sali Berishės. Prandaj dhe kanė tė drejtė tė mbyllin sytė e tė luten :
Aman, mos mė thuaj ndonjė fjalė tė keqe pėr kėtė qeveri .
Eshtė mjaft njerėzore dhe deri diku normale pėr kėtė kategori. Kėta nuk
kanė pėrse e lexojnė qysh sot librin e Koēo Danaj. Mund
tė presin pėr njė periudhė tė mėtejshme, ndoshta periudhėn kur kėta njerėz
do tė jenė mėrzitur me qeverinė e tyre, dhe atėhere libri do tė jetė njė
ilaē pėr ta. 2-Kėtė libėr mund tė mos e lexojnė ata qė kėrkojnė tė tilla
shkrime qė shpesh quhen simite furre . Edhe kėto janė
shkrime tė mira sepse e tregojnė ngjarjen aty pėr aty. Shpesh herė kėto
shkrime, mbase dhe libra dalin nė konkluzione tė gabuara pėrgjithėsisht.
Natyrisht kėshtu do tė ndodhė pėrderisa ngjarjen e ke aq pranė fytyrės saqė
nuk mund ta shikosh tė tėrėn. Por ka dhe mjaft lexues qė e duan ngjarjen tė
pėrshkruar dhe tė analizuar aty pėr aty, edhe pse tė papjekur mirė. Kėta
nuk kanė pėrse ta lexojnė kėtė libėr. Sepse libri Popull i tradhėtuar
i lodh ata. Ky libėr e ka pritur ngjarjen e Pranverės sė egėr 1997, qė tė
distancohet pak nga pak, nė harkun e njė viti e pastaj e ka analizuar. Eshtė
njėsoj si me aparatin fotografik, qė nuk pranon tė fotografojė aq afėr sa tė
dalė fytyra nė flu ose dhe e deformuar. Edhe aparati fotografik e kėrkon njė
distancė tė caktuar qė tė tė japė portret tė vėrtetė. Aq mė shumė
ngjarjet historike. Koēo Danaj e ka pėrgjuar
kohėn deri nė momentin kur portreti i ngjarjeve tė fillimit tė vitit 1997,
ėshtė shfaqur si njė hėnė e plotė prapa malit plot me paragjykime , errėsirė
informative, pasione etj. Letėrsia jonė politike ka shumė nevojė pėr libra
tė tillė. 3-Do tė ishte mirė tė mos fillonin ta lexonin librin edhe ata lexues qė
pėlqejnė tė kenė ngjarje tė rrafshta, tė buta, tė tjerrura si nė netėt
e dimrit. Edhe kėto bėjnė pjesė nė njė letėrsi tė pėrlqyeshme. Por kjo
kategori lexuesish nuk do tė ndjeheshin mirė me kėtė libėr. Arsyeja ėshtė se ky libėr ka deduksione dhe jo pėrshkrim tė
ngjarjes dita me ditė ose ora mė orė ; ky libėr ka analizė
politike dhe filozofike dhe jo tale ; ky libėr nuk
mbaron me faqen e fundit si shumė libra tė tjerė. Mund tė them se nė faqen
e fundit, lexuesi fillon tė mendohet mė shumė pėr atė qė ndodhi nė vitin
1997 nė Shqipėri. Prandaj mendoj qė tė paralajmėroj lexuesin pėr vlerėn e kėtij libri :
Nuk ėshtė libėr pėr tė gjithė. Frrok Cupi Prej kohėsh mė ka shqetėsuar rreziku i mjegullimit
dhe errėsimit tė historisė sė dhimbėshme tė ngjarjeve tė vitit
1997. Shkrimtari Dritėro Agolli e pati shfaqur i pari kėtė alarm, duke u
shprehur se nė njė vėnd tė qytetėruar dhe nė njė shoqėri qė funksionon
mirė, pėr kėto ngjarje duhet tė kishin vėrshuar botimet, duhej tė ishin
botuar libra. Ndėrkaq siē dihet nė muajt mė tė rėndė tė atij viti edhe
shtypi i pėrditshėm ishte i ndaluar, pėr shkak tė gjėndjes sė
shtetrrethimit. Pak kohė mė parė njė komision i posaēėm parlamentar
paraqiti raportin e vet mbi zhvillimet e trazuara tė vitit tė kaluar. Ishte me
tė vėrtetė alarmuese pyetja qė bėri njė nga deputetėt : Vetėm
kaq di komisioni ? Po tė jetė pėr kaq, jo ne, por dhe ajo pjesė e
popullsisė qė i ka ndjekur ngjarjet pėrmes ekranit televiziv, di mė shumė
se komisioni . Ideja e tmerrshme se historia ėshtė e prirur pėr tė fshehur
vetvehten, mė kishte trėmbur aq shumė, sa qė kur mora pėr tė lexuar librin
Popull i tradhėtuar , bashkė me kumtin e autorit se ky
libėr u kushtohet mgjarjeve tė vjetshme , gjėja e parė qė mė shkoi
ndėrmėnd ishte tė vėreja se a ka mundur autori ta njohė kėtė hile tė
mbrapshtė tė historisė dhe si ja ka dalė mbanė tė zbulojė atė qė priret
tė shmanget prej zonjės sė njohjes. Popull i tradhėtuar , ėshtė libri i parė qė pėrpiqet
ta kapė historinė sa pa u larguar e pa u vėshtirėsuar pėr tė mbritur tek e
vėrteta. Unė nuk di nėse autori e ka pasur nė mėndje nė formė tė
shprehur atė ide qė mė trėmbte mua, mendimin se historia e fsheh vetvehten,
por jam i bindur se diku nė vetėdijėn e tij, apo nė nėnvetėdije ka qėnė
i njėjtė preokupim. E ēmoj kėtė libėr para sė
gjithash, pėr kėtė kontribut. Historia ndėrtohet me referenca. Tė parat
referenca janė letėrsia dokumentare dhe ajo e analizės. Ne nuk patėm
reporterė nė kėtė periudhė tė vrazhdė pėr njė njohje tė drejtė pėr
drejtė nga vėndi i ngjarjes. Sė paku tė kemi njė analizė tė kujdesėshme
dhe tė baraspeshuar tė tyre. Libri Popull i tradhėtuar , u
ofrua nga autori si hap i parė i mbarė. Shaban Sinani Nė vėnd tė
prologut A mund tė thuhet se urrejtja dhe dhuna e shekullit tė
20-tė, janė thjesht shėmbėlltyre e thelbit tonė tė pashmangshėm? Po qe se
kjo nuk ėshtė e vėrtetė, atėhere si shpiegohen fatkeqėsitė qė kanė
pllakosur sot botėn dhe si mund tė krijojmė njė koncept mė tė thellė dhe
tė aplikueshėm? Ēfarė aftėsish kemi pėr ta realizuar kėteØ? A ėshtė e mjaftueshme forca njerėzore apo mos
vallė? Glen Tinder Vija
politike qė ndoqėn politikanėt shqiptarė gjatė periudhės 1991-1996 pati njė
fund tragjik, nje fund te turpshem. Nė muajt shkurt-mars 1997, pushteti
shqiptar per here te pare ne historine moderne te shtetit shqiptar, vendosi
gjendjen e jashtezakonshme e pas kesaj, shteti shqiptar, pushoi sė qėni.
Elementėt e tij bazė, qė janė ushtria, policia dhe financa u shkatėrruan
plotėsisht. Mbeti vetėm njė pushtet i arnuar, i sakatosur, qė u quajt qeveri
e pajtimit kombėtar e cila kishte fuqi nė Tiranė dhe pėrreth saj. Pėr tė
mbajtur rendin dhe qetėsinė nė Shqipėri, klasa politike shqiptare e
pluralizmit e djathtė dhe e majtė, thirri nė ndihmė forcat shumėkombėshe. Janė shkruar me qindra analiza, janė dhėnė
me qindra opinione pse ndodhi njė gjė e tillė. Janė bėrė me qindra
aluzione dhe supozime, qė nga pėrzierja e fuqive tė huaja
dhe e shėrbimeve tė ndryshme sekrete, e rebelimit komunist, e mafies
etj. Por opinionet dhe aluzionet janė tė kota dhe nuk i japin pėrgjigje ēėshtjes
kryesore qė shtrohet para ēdo shqiptari. Ajo shtrohet nė formėn e dileme tė
madhe qė qėndron pezull nė ndėrgjegjen e ēdo shqiptari, nė ndėrgjegjen
kombėtare: Edhe nė kohėn e Ahmet Zogut kishte rebelime, pėrzierje tė shėrbimeve
tė huaja, dhe nė kohėn e Enver Hoxhės kishte tė tilla, por asnjėherė nuk
u vu nė pikėpyetje ekzistenca e shtetit shqiptar. Si shpiegohet qė kjo ndodhi
nė kohėn e demokracisė , nė tė cilėn, sipas politikanėve
shqiptarė nuk ka armiq? E dyta nė
gjithė historinė e shtetit shqiptar, gjėndja e jashtėzakonshme
nuk u vendos as nė kohėn e monarkisė, as tė komunizmit, por u vendos
nė kohėn e demokracisė, kur gjithė propaganda europiane dhe botėrore
predikon krijimin e rendit tė ri botėror dhe avantazhet e tij. Si shpiegohet
njė gjė e tillė? E treta: Populli
shqiptar as nė kohėn e monarkisė e as nė atė tė komunizmit, nuk ėshtė
ndodhur nė pragun e luftės civile. Nė pragun e kėsaj lufte ai u ndodh vetėm
nė kohėn e demokracisė. E katėrta :
Si shpiegohet qė deri nė datėn 13 mars 1997, kur populli kryengritės ishte nė
kėmbė dhe nė llogore, numėri i tė vrarėve ishte vetėm 27, ndėrsa pas kėsaj
date kur frenat i morėn nė dorė politikanėt, pra kur u krijua qeveria e
ashtuquajtur e pajtimit kombėtar , numėri i tė vrarėve
arriti me mijra vetė ? Dhe, e
fundit, nė kohėn e demokracisė, njė popull i tėrė ngrihet nė revoltė
kundėr pushtetit tė tij, duke kėrkuar nė fillim nė rrugė paqėsore dhe mė
vonė me mjete dhune dorėheqjen e kėtij pushteti. Analiza dhe pėrgjigja
shkencore e ēėshtjeve tė shtruara mė lartė, do tė jetė me interes tė veēantė
jo vetem per shpiegimin shkencor te ngjarjeve qe ndodhen ne Shqiperi ne
pranveren 1997 por akoma me shume, ato do te jene me interes pėr njė rishikim
tėrėsor tė predikimeve dhe propagandės sė bėrė deri mė sot ndaj tė
kaluarės sė Shqipėrisė, ndaj historise se saj, ndaj tė sotmes dhe veēanėrisht
ndaj sė ardhmes sė saj. Atdhetarizėm
apo kozmopolitizėm Ngjarjet nė Shqipėri nė pranverėn -1997, qė
nisėn nė jugun e vėndit dhe u pėrhapėn shumė shpejt nė tė gjithe Shqipėrinė,
patėn njė jehonė tė madhe nė mbarė opinionin botėror dhe reperkusione tė
mėdha edhe nė jetėn politike dhe sociale tė Shqipėrisė. Pėrballė kėtyre
ngjarjeve qė morėn formėn e kryengritjes popullore, shteti demokratik
shqiptar u shėmb shumė shpejt. U deshėn revoltat popullore qė morėn shkas
nga shėmbja e fondacioneve piramidale, u desh shpallja e gjėndjes sė jashtėzakonshme
nga ish-pushteti shqiptar, qė institucionet themelore tė shtetit tė shėmbeshin
plotėsisht. U shpėrbė ushtria demokratike qė nė shumicėn
e rasteve kaloi nė anėn e popullit kryengritės. U shpėrbė policia qė nuk
pranoi tė qėllonte mbi popullin. U shpėrbė dhe pushoi sė ekzistuari shėrbimi
informativ kombėtar. Partia demokratike u detyrua ta lėshojė pushtetin.
Opozita ishte e paaftė dhe frikacake ta marrė atė. Frut i frikės sė klasės
politike nga revolta popullore ishte krijimi i qeverisė sė koalicionit qė
tragjikisht u quajt »Qeveria e Pajtimit Kombėtar» dhe ftesa
pėr tė dislokuar nė Shqipėri forcat shumėkombėshe, tė cilat e shkelėn
Shqipėrinė pėr herė tė dytė pas 85 vjetėsh. Ngjarjet qė ndodhėn nė Shqipėri,
janė bėrė objekt i deklaratave, analizave, vėzhgimeve nga masa e gjėrė e
politikanėve shqiptarė dhe tė huaj, tė politologėve shqiptarė dhe tė
huaj, tė publicistėve dhe mediave tė shumėllojta televizive botėrore. Por
megjithse u shkruan me qindra dhe mijra artikuj dhe analiza, megjithse u dhanė
me qindra deklarata dhe komente televizive, nė morinė e shkaqeve tė dhėna pėr
shperthimin e kėtyre ngjarjeve, nė hipotezat e politikanėve, mungon
evidentimi i thelbit real tė kėtyre ngjarjeve. Me disa pėrjashtime ky thelb
ēuditėrisht ėshtė anashkaluar. Vėrtet politikanėt dhe
analistėt shqiptarė dhe tė huaj,
nuk janė nė gjėndje tė zbulojnė thelbin e kėtyre ngjarjeve? Vėshtirė tė
besohet. Pėr propagandistėt
fanatikė partiakė, ėshtė normale tė mos depėrtojnė nė thelbin e
ngjarjeve, por tė mbrojnė interesat e partive. Por pėr shumicėn e politikanėve
dhe analistėve tė huaj kjo nuk qėndron. Ata kanė qėnė dhe janė nė gjėndje
ta zbulojnė thelbin e kėtyre ngjarjeve, ata e kanė ditur dhe e dinė mirė se
kush qėndron nė themel tė kėtyre ngjarjeve. Arsyeja pėrse nuk e kanė thėnė
hapur dhe nė mėnyrė tė plotė, ka rrėnjė tė thella qė lidhen me historinė
e Shqipėrisė veēanėrisht me tė kaluarėn e saj, qė lidhen me kuptimin dhe
interpretimin e nocioneve tė tilla si liri dhe pavarsi kombėtare, dinjitet dhe
sovranitet kombėtar. © Copyright |