Słowo życia

6/98

Szum z Nieba: Studiuje Ojciec Pismo Święte w Instytucie Biblijnym w Rzymie, porozmawiajmy więc o Słowie Bożym i związanym z nim przepowiadaniem, które Ojciec jako kapłan zamierza w przyszłości podjąć. Jak Ojciec by określił rolę Słowa Bożego w życiu chrześcijanina, także w osobistym życiu Ojca?

AB: Pismo Święte jest dla mnie nie tylko tekstem mówiącym o pewnych wydarzeniach, które się dokonały w historii zbawienia, ale również tekstem mówiącym o moim życiu. Właśnie tak: o życiu Pana Jezusa, Kościoła czy (jak Stary Testament) o historii zbawienia, ale i o moim życiu. Dlatego wydaje mi się ważne nie tylko zgłębianie Słowa Bożego w aspekcie historycznym, lingwistycznym i kulturowym, co jest bardzo ciekawe; ale by prowadziło ono do pogłębionego rozumienia siebie, swojego powołania, swojego życia - by zrozumieć to, do czego Pan Bóg mnie powołuje.

Słowo Boże mówi nie tylko o nas, ale i do nas, to dla mnie bardzo ważne. Uważam - na podstawie mojego małego może jeszcze rozeznania - że w świecie chrześcijańskim bardzo potrzeba takiego radykalnego, ciągłego powracania do Pisma Świętego, aby stało się ono księgą dla każdego, księgą czytaną; by po prostu każdy żywił się nim na co dzień. By stało się podstawą do modlitwy osobistej, fundamentem codziennego życia, rozeznawania i szukania woli Bożej.

Niejednokrotnie mam wrażenie, że Pismo Święte, które zostało napisane dwa tysiące lat temu, jest nam ciągle jeszcze za mało znane lub wręcz nieznane. Mamy wiele trudności w jego zrozumieniu. chociażby ze względu na to. że napisane zostało w językach, które dziś mało kto rozumie, a przekłady na języki narodowe pozostawiają wiele do życzenia. Dlatego tak bardzo potrzeba, aby przepowiadanie w naszych kościołach było przepowiadaniem Słowa, przepowiadaniem opartym na Piśmie Świętym. Dzisiaj. przy tym zalewie słów: pisanego i mówionego, potrzeba słowa, które będzie porządkowało i nadawało sens; słowa, które będzie przemieniało. Jestem przekonany, że dzisiaj w Kościele przepowiadanie Słowa Bożego jest właśnie tym elementem, który daje fundament wspólnocie Kościoła. To nie znaczy, że będziemy mówić o historii czy o języku Pisma - może i także, ale przede wszystkim o tym, co te karty Pisma Świętego mówią nam dzisiaj w danej sytuacji. Pan Bóg chce przez to Słowo, jak już przez wieki, mówić. Chce dzisiaj nam coś powiedzieć, w takiej sytuacji, w jakiej żyjemy. Dlatego jeśli nie powrócimy do Słowa, jeśli nasze przepowiadanie nie będzie oparte na nim, to nie damy ludziom tego, czego najbardziej potrzebują, czyli sensu życia, istnienia, ich powołania, ich działalności społeczno-politycznej i kulturowej, itd.

Jak przeciętny człowiek, ożywiony duchem wiary i pragnący czegoś więcej w swym chrześcijańskim życiu, ma w natłoku zajęć i obowiązków dnia codziennego znaleźć jeszcze czas na zgłębianie Słowa?

AB: Najprostszy sposób, jaki wydaje mi się możliwy do zrealizowania dla każdego, to kontakt z. Pismem Świętym poprzez liturgię słowa, poprzez czytania mszalne. Dzisiaj w Polsce na szczęście mamy dużo publikacji, które zawierają czytania przeznaczone na dany dzień. Najprostszą formą spotkania ze Słowem Bożym jest czytanie Ewangelii. Myślę, że każdego stać na poświęcenie choćby pięciu minut dziennie, by przeczytać Ewangelię na dany dzień (na rozpoczęcie lub na zakończenie dnia) i przez chwilę zastanowić się nie tylko nad tym, co tam, w tym fragmencie się wydarzyło, ale nad rym, co mnie w nim poruszyło. A nawet jeśli czasem nic nie poruszy - ważne jest, że w ciągu tych pięciu minut myślą jestem przy tym fragmencie Słowa Bożego. Wydaje mi się, że to najprostsza metoda, żeby nasza modlitwa stała się bardziej osobista, bym stał się bardziej wyczulony na słuchanie Boga w swoim życiu.

Rozumiem, że podobnie wygląda codzienne spotkanie ze Słowem Bożym w życiu Ojca?

AB: Tak. Choć zauważam trudność wynikającą z tego, że mam inny kontakt z Pismem Świętym z racji studiów. Muszę przygotować egzamin lub jakąś pracę od strony naukowej i rodzi się wtedy pokusa, żeby potraktować ten tekst jako czysto naukowy lub tak, jakbym czytał np. Homera. I niejednokrotnie czuję się kuszony by uznać, że to wystarczy. Gdyby mój kontakt z Pismem ograniczył się do tego, to wprawdzie będę dobrym specjalistą - ale czy o to chodzi w dzisiejszym świecie? Dlatego uważam, że czytanie Słowa Bożego właśnie na modlitwie, jest podstawą życia księdza, zakonnika lub chrześcijanina świeckiego.

Wiara i teologia, szczególnie po Soborze Watykańskim II, mówią nam o szczególnej obecności Jezusa w Słowie, w liturgii Słowa Bożego. Jak należałoby to rozumie~ jak Ojciec rozumie tę obecność Boga w Piśmie Świętym?

AB: My, jako uczniowie Chrystusa, wierzymy, że słowa Pisma Świętego są Słowem Bożym, napisanym przez konkretnych autorów ludzkich (znanych nam lub nieznanych), że są to słowa natchnione przez Ducha Świętego. Tyle teologia. W praktyce - jest taki ładny cytat w Optatam totius (Dekret o formacji kapłańskiej nr 16), który mówi właśnie, że w refleksji nad Słowem Bożym chrześcijanin odnajduje swoje powołanie. Jeżeli Sobór o tym mówi, to chce przez to wyrazić, że Pismo to nie jakaś tam książka z nieskończoną ilością rozwiązań życiowych, ale w opisanych tam wydarzeniach każdy może się odnaleźć. Sobór mówi tak dlatego, że cały Kościół przekonany jest o rym, iż jest to Słowo Życia, poprzez które w sposób uprzywilejowany Bóg przemawia do człowieka. A następnie - Kościół jest przekonany, że jeśli przez Pismo Święte człowiek odkrywa swoje powołanie. ma kontakt z Bogiem, to nie jest to jakaś loteria, rzucanie losów: kim mam być w przyszłości, co mam robić. Powołanie chrześcijańskie człowiek odkrywa waśnie przez lekturę Słowa Bożego, poprzez kontemplację i medytację Słowa Bożego. A to jest możliwe tylko dzięki temu, że Pismo Święte jest Słowem Boga Żywego, że to Bóg przemawia przez jego karty. Oczywiście przemawia w różnoraki sposób - w Kościele, przez sakramenty, przez tradycję i nauczanie Kościoła, przez drugiego człowieka, wydarzenia, piękno stworzenia itd.; ale w na pewno w sposób uprzywilejowany przez Pismo Święte.

Do tego stopnia Kościół w to wierzy i jest to dla niego ważne, że obok Eucharystii Słowo Boże uznaje za swój pokarm. Znalazło to wyraz w Konstytucji Soborowej o Bożym objawieniu, Dei verbum, gdzie jest mowa o dwóch stołach: Słowa Bożego i Eucharystii (21). Jeżeli Kościół tak to rozumie, to wszelka praca, mająca służyć pogłębieniu znajomości Słowa Bożego, głębszemu jego zrozumieniu - ma na celu jak najlepsze zrozumienie Boga, który do mnie mówi.

Może porozmawiajmy teraz o pewnych błędach w interpretacji Słowa Bożego. Zdarza się, że ktoś bardzo dowolnie otwiera Pismo i czyta tak przypadkowo napotkany fragment interpretując go bardzo subiektywnie. Czy jest to błędem, czy chrześcijanin ma prawo do takiego subiektywnego odbioru Słowa Bożego?

AB: Kościół naucza, że ten mandat interpretacji Słowa Bożego ma cały Kościół - Kościół nauczający. Kościół nauczający to Kościół zjednoczony z Ojcem Świętym i biskupami, z całym ludem Bożym. Czyli nie sam Kowalski czy "Iksiński" lub jakaś grupa, ale cały lud Boży. Dzięki temu mamy większą pewność w interpretowaniu Słowa Bożego. Oczywiście dzisiaj jest wiele metod naukowych, które pozwalają nam głębiej zrozumieć tekst Pisma Świętego. Osiem lat temu wyszła deklaracja Komisji Biblijnej na temat różnych metod. które są dopuszczalne w interpretacji Pisma Świętego. Dokument ten określa cel czytania Pisma Świętego. Wielokrotnie spotkałem się ze stwierdzeniem że w różnych grupach modlitewnych takie właśnie otwieranie fragmentu Pisma, wyrwanego często z kontekstu, ma podłoże fundamentalistycznego rozumienia Pisma Świętego, takiego bardzo radykalnego podejścia. Myślę, że są to dwie odmienne sprawy. Bo gdyby np. św. Antoni nie usłyszał zdania: „Sprzedaj wszystko co masz i chodź za mną, a będziesz miał skarb w niebie", to nigdy nie zostałby świętym Antonim i założycielem ruchu monastycznego. I gdyby pewien młody człowiek nie usłyszał, w pewnym sensie wyrwanego z kontekstu, zdania z Pisma Świętego - nigdy byśmy nie mieli św. Franciszka. To prawda, jednak z drugiej strony mam wrażenie, że niejednokrotnie w różnych grupach czy ruchach znajomość Pisma Świętego ogranicza się do tego, co czyta się tylko na spotkaniu. Mało kto pogłębia tę znajomość, co może prowadzić do pewnych nadużyć, gdy wyrwanym z kontekstu zdaniom narzuca się własne rozumienie danego fragmentu. Fragment wyrwany z szerokiego kontekstu teologii czy przesłania danej księgi Pisma Świętego może być zupełnie nieprawidłowo odczytany. Ważne jest, by z jednej strony pogłębiać tę znajomość - wtedy czytając św. Łukasza zauważam, że różni się on od św. Marka, że są to dwie różne teologie i dwa podejścia. Oczywiście nie o to chodzi, by mieć "w głowie" całą teologię, bo najważniejsze by zrozumieć, co Pan Bóg w tej intymności Słowa chce mi powiedzieć. Trzeba zwrócić uwagę, że Pan Bóg działa w różny sposób i może przemówić do człowieka na modlitwie, a on w takim przekonaniu może otworzyć Słowo, poprzez które jest wzywany do nawrócenia, do przemiany życia. Nie określiłbym tego jako nadużycie w korzystaniu z Pisma Świętego. Z drugiej strony uważam, że w grupach, w różnych ruchach należy pogłębiać znajomość Pisma Świętego. Dlaczego? Żeby lepiej zrozumieć, co Pan Bóg do nas mówi.

W połączeniu z tym, co Ojciec powiedział wcześniej o osobistym czytaniu, można wyciągnąć  wniosek: mam czytać Pismo Święte, interpretować ale do pewnych granic bowiem nie mam jako laik narzędzi by to Pismo prawidłowo odczytać w duchu, w jakim odczytuje go Kościół?

AB: Podkreślmy to wyraźnie: Pismo Święte jest dla Kościoła i powinno być czytane w nim. Czytamy i interpretujemy je w Kościele. Jako katolik jestem w Kościele, ale nie sam, bo Kościół to wspólnota ludzi wierzących - nie budynek, w którym mam słuchać Pisma Świętego, bo tak wrócilibyśmy do czasów, kiedy to jedyny egzemplarz Pisma Świętego był w kościele i nikt go nie czytał, tylko słuchał z ambony. Jeżeli mówię, że Pismo Święte jest dla każdego, że ma być pokarmem na każdy dzień, to znaczy, że ja jako chrześcijanin, który żyje życiem sakramentalnym i ciągle się nawraca, chodzi do kościoła na niedzielną Mszę świętą i słucha kazań, nauczania opartego na Piśmie Świętym wracam do domu i czytam, co Pan Bóg chce dzisiaj w odniesieniu do mojego życia powiedzieć. Ale to nie znaczy, że ja teraz otrzymałem interpretację Pisma Świętego dla wszystkich. Mam interpretację Pisma Świętego dla siebie, dla swojego życia! Natomiast jeśli ja, "Iksiński", chciałbym opublikować jakiś komentarz do Pisma Świętego dla wszystkich, to Kościół powie: "Chwileczkę, należy sprawdzić, czy to mieści się w nauczaniu Kościoła". Dlatego do dzisiaj tę zgodę Kościoła muszą mieć wszystkie tłumaczenia Pisma Świętego i komentarze do niego, bo Kościół jako całość ma władzę interpretowania Pisma Świętego. Jeżeli natomiast słowo to jest dla mnie i dla mojego życia, myślę tu oczywiście o tych, którzy pogłębiają swoją wiarę - to Pismo Święte nie będzie książką z przypowieściami, balladami czy starożytnymi legendami, lecz Słowem Życia na każdy dzień.

Szczęść Boże w dalszych studiach nad Pismem Świętym.

Z ojcem Andrzejem BATORSKIM SJ rozmawiał Radosław GOLIŃSKI